BANKARSKO POSLOVANJE Prof.dr Ivo Županović,

BANKARSKO POSLOVANJE Prof.dr Ivo Županović,
Fakultet za menadžment,Herceg Novi, SMJER: Menadžment u finansijama, računovodstvu i bankarstvu (FRB)

BODOVANJE I NAČIN OCJENJIVANJA
PRISUSTVO PREDAVANJIMA -5 POENA AKTIVNOST-SEMINARSKI RADOVI,ESEJI- 10 POENA I KOLOKVIJUM- 20 POENA II KOLOKVIJUM- 20 POENA ZAVRŠNI ISPIT -45 POENA

OSNOVNA LITERATURA Hadžić,M.,Bankarstvo; Univerzitet Singidunum, Beograd; 2009. Barać,S., Stakić,B., Hadžić,M., Ivaniš,M.; Praktikum za bankarsko poslovanje, Univerzitet Singidunum, Beograd, 2007.

SADRŽAJ: DEFINISANJE BANAKA I BANKARSKOG POSLOVANJA DEFINISANJE BANKARSKIH SISTEMA VRSTE BANAKA I OSTALIH FINANSIJSKIH INSTITUCIJA NA BANKARSKOM TRŽIŠTU FINANSIJSKI I INVESTICIONI POTENCIJAL BANKE DEFINISANJE CENTRALNE BANKE SA PRIMJERIMA KRUCIJALNIH SISTEMA CENTRALNIH BANAKA CIJENA KREDITA-UGOVORENA KAMATNA STOPA, POSTUPAK DEFINISANJA KREDITNE POZICIJE BANAKA

SADRŽAJ: NAJZASTUPLJENIJE VRSTE KREDITA NEKREDITNI POSLOVI BANAKA SPECIFIČNI OBLICI BANKARSKOG POSLOVANJA USLUŽNO BANKARSKO POSLOVANJE PROJEKTNO FINANSIRANJE BANAKA ELEKTRONSKO BANKARSKO POSLOVANJE UPRAVLJANJE BANKARSKIM RIZICIMA BANKARSKE PREVARE I PRANJE NOVCA MEĐUNARODNO BANKARSTVO

GRADIVO U POGLEDU PRVOG KOLOKVIJUMA

DEFINISANJE BANAKA I BANKARSKOG POSLOVANJA

NAUKA O BANKARSTVU NAUKA U BANKARSTVU Nauka o bankarstvu je disciplina koja naučnom metodom objašnjava poseban aspekt monetarnih faktora i monetarnih transakcija. Bankarstvo se bavi istraživanjem uloge, značaja i poslovanja banaka kao značajnih institucija finansijskih i ekonomskih sistema zemlje. Ono ima zadatak da ispituje i prati opšta ekonomska kretanja koja se ispoljavaju funkcionisanjem banaka u bankarskom sistemu. Proučava funkcije i uloge bankarskog sistema, bankarsko poslovanje, a naročito odnose, procese i poslovne transakcije koji se javljaju po osnovu stvaranja i korisćenja novca preko banaka. Bankarstvo kao naučna disciplina razvilo se drugom polovinom XIX vijeka.

NAUKA O BANKARSTVU Savremena shvatanja posmatraju banku kao specifično preduzeće koje posluje novcem, zbog čega ima veći društveni značaj u odnosu na druga, “obicna” preduzeća. Osim ovog pristupa (mikroekonomskog), bankarsko poslovanje se tretira kao cjelina ekonomskih, finansijskih i monetarnih mjera kojima se bankarski sistem stavlja u funkciju očuvanja stabilnosti nacionalne valute, snabdjevanja potrebnom količinom novca i kredita, efikasnog platnog prometa…(makroekonomski pristup).

POJAM I ULOGA BANAKA Pojam banka potiče od latinske riječi BANCO, koja označava klupu (tezgu-šalter), postavljenu na ulici,trgu… na kojoj se vršila razmjena različitih oblika i vrsta novca, kao i novčane transakcije naplate i plaćanja u vezi sa obavljenim trgovinskim prometom. Savremeno svjetsko bankarstvo, kroz izraz “bankarska revolucija”, ukazuje na mogucnosti reorganizacije banaka njihovim medjusobnim spajanjima i preuzimanjima, razvoju i primjeni tehnologije u bankarskom poslovanju, ulozi i značaju informacije. Banka je: samostalni privredni i tržišni subjekt posrednička institucija u transferisanju sredstava izmedju finansiranja suficitarnih i deficitarnih transaktora institucija koja obavlja sve novčane, depozitne i kreditne transakcije svojih komitenata institucija koja obavlja svoje funkcije profesionalno, organizovano i adaptirano

NAČELA BANKARSKOG POSLOVANJA
Načelo likvidnosti – likvidnost banke je njena sposobnost da u roku izmiri sve dospjele obaveze. Stepen likvidnosti je jedan od najznačajnijih parametara pri analizi i mjerenju finansijske snage i uspješnosti poslovanja banke. Indikatori likvidnosti pokazuju stepen pokrivenosti plasmana depozitima. Likvidnost banke pored poštovanja određenih načela bazira se na rezervama likvidnosti. To su: primarne rezerve likvidnosti – gotovina, depozitne rezerve kod CB u formi obaveznih rezervi i rezervi likvidnosti, depozita po viđenju, sekundarne rezerve –kratkoročni lako unovčivi kamatonosni plasmani u državne hov, HOV koje emituje CB, komercijalni zapisi, tercijarne rezerve - kreditni plasmani.

NAČELA BANKARSKOG POSLOVANJA
Načelo efikasnosti (solventnosti) ulaganja i sigurnosti plasmana – odnosi se na mogućnost plaćanja obaveza ili naplatu potraživanja o roku i na način utvrđen između komitenata. Razlikuje se od načela likvidnosti, jer ovo načelo podrazumijeva dug rok. Načelo rentabilnosti – da se ostvari što veća dobit kao razlika između prihoda i rashoda banke, na razlici između aktivne i pasivne kamate, odnosno po osnovu provizije za pružanje bankarskih usluga i troškova poslovanja banke.

DEFINISANJE BANKARSKIH SISTEMA

BANKARSKI SISTEMI Bankarski sistemi pojedinih zemalja se znatno razlikuju, ali imaju i dosta sličnosti, s obzirom na to da im je svima zajedničko postojanje centralne banke i velikog broja poslovnih banaka različitog profila. Generalno gledano, zavisno od toga kome pripada vodeća uloga pri finansiranju preduzeća u razvijenim tržišnim privredama, razlikuju se dva osnovna modela finansijskih sistema: njemačko-japanski - bankarski sistem u kome banke i njihovi krediti imaju dominantnu ulogu pri finansiranju preduzeća. Banke su veliki akcionari preduzeća. Za njemački model bankarstva karakterističan je model univerzalne banke koja predstavlja kombinaciju komercijalne i investicione banke i predstavlja glavni izvor finansiranja firmi svih veličina. anglo-saksonski (prije svega u SAD i V.Britaniji)– model sa razvijenim finansijskim tržištem, primarna uloga u finansiranju preduzeća pripada finansijskom tržištu, uglavnom na osnovu emisije akcija i obveznica, ali i drugih finansijskih instrumenata. U Americi donijet je zakon kojim se ukida obaveza razdvajanja komercijalnih, investicionih banaka i osiguravajućih društava.

VRSTE BANAKA I OSTALIH FINANSIJSKIH INSTITUCIJA NA BANKARSKOM TRŽIŠTU

VRSTE BANAKA BANKARSKE finansijske institucije su emisione, depozitne, poslovne, investicione… NEBANKARSKE su štedionice, osiguravajuce Co., penzioni fondovi, finansijske Co…. OSTALE su kreditne agencije, dilersko-brokerske, akceptne i diskontne kuće, zalagaonice… Najčešći kriterijumi su: • ročnost poslova • privredna oblast ili grana iz koje poticu osnivaci banke • veličina teritorije koju pokriva neka banka. Uobičajena je podjela na: • emisione ili centralne • poslovne • depozitne • investicione • univerzalne • ostale vrste banaka.

BANKARSKI POSLOVI I NJIHOVA PODJELA
Najvažniji kriterijumi za njihovu podjelu su: • bilansni • funkcionalni • vremenski ili ročnost. Bilansni kriterijumi: poslovi mogu biti: - pasivni - aktivni - sopstveni - neutralni. Funkcionalni kriterijumi: - poslovi mobilizacije i koncentracije sredstava - kreditne - komisione - sopstvene. Ročnost (po analizi izvora plasmana): - kratkorocni - dugorocni - srednjerocni.

VRSTE BANAKA I OSTALIH UČESNIKA NA BANKARSKOM TRŽIŠTU
OSNIVANJE BANKE Banka se kao AD osniva ugovorom o osnivanju i obezbjedjenjem sredstava za osnivački kapital banke. Banku se može osnovati kao akcionarsko društvo Banku mogu osnovati domaća ili strana pravna ili fizička lica.

POSTUPAK IZDAVANJA DOZVOLE ZA RAD Krucijalna dokumenta I informacije: - Ovlašćenje za lice sa kojim ce CB saradjivati u postupku po zahtjevu za izdavanje dozvole za rad - Ugovor o osnivanju banke - Izjava da ce novčana sredstva na ime osnovnog kapitala biti uplaćena na račun CBCG - Podatke neophodne za utvrdjivanje boniteta akcionara - Program rada i strategija banke predlog njene poslovne politike - Predlog statuta - Podatke o kadrovskoj i tehničkoj osposobljenosti banke za obavljanje poslova iz ugovora - Imena i preporuke za predložene članove Borda direktora i Nadzornog odbora kao i za predložena lica sa posebnim ovlaćenjima i odgovornostima - Dokaz o uplati propisane naknade. CB je dužna da na osnovu zahtjeva ocjeni ispunjenost zakonskih uslova i opravdanost osnivanja banke,a najkasnije 180 dana od podnošenja zahtjeva -Zakon o bankama (Sl.list Crne Gore 17/08 od god.,član 23). Banka stiče svojstvo pravnog lica upisom u Sudski registar. Prijava za upis u Sudski registar (CRPS) podnosi se u roku od 60 dana od dana prijema rješenja o izdavanju dozvole za rad Zakon o bankama (Sl.list Crne Gore 17/08 od god.,član 26). .

DEPOZITNE BANKE Najrasprostranjeniji oblik bankarskog organizovanja. Njihov primarni posao je pribavljanje sredstava iz uloga na štednju i depozita. Depozitne banke usmjeravaju prikupljena sredstva za odredjene komercijalne aranžmane privrednih subjekata, pa se zato nazivaju i komercijalne banke. Organizovane su kao samostalne, ili objedinjene kao “kćerke banke” u sastavu bankarskih asocijacija holding banaka. Depozitna banka je osnovni subjekt preko kojeg CB ostvaruje preduzete mjere kreditno-monetarnih regulisanja iz domena emisione, kreditne, monetarne i devizne politike.

DEPOZITNE BANKE Osim ovih, bave se i drugim poslovima: poslovanjem HOV komisionim poslovima… Zato što je bliska potrebama njenih članova osnivača i komitenata, širokog broja štediša i depozitara, depozitna banka, posredno je uticala na nastajanje opštih ili univerzalnih banaka, koje se bave svim bankarskim poslovima, pri čemu im osnovnu podlogu za to pruža depozitni posao.

UNIVERZALNE BANKE Univerzalne banke se bave svim poslovima iz nomenklature bankarske registracije. Obim i širina poslova kod ovih banaka je utvrdjena veličinom banke (njenim potencijalom). Potreba za formiranjem univerzalnih banaka proističe iz potrebe privrednih subjekata u materijalnoj proizvodnji, koji cjelinu svojih finansijskih potreba u reprodukciji prezentuju univerzalnoj bankarskoj instituciji. Depozitni poslovi su ustvari primarni bankarski poslovi univerzalnih banaka, a za njih se vezuju i svi drugi bankarski poslovi.

POSLOVNE BANKE Su vrsta bankarske organizacije koja se bitno razlikuje od komercijalnih banaka. U zemljama razvijenih tržišnih ekonomija ove banke se bave finansiranjem krupnih proizvodnih I trgovinskih korporacija. Najčešće se bave dugoročnim bankarskim poslovima (kreditiranjem razvoja).

SPECIJALIZOVANE I GRANSKE BANKE Bave se samo pojedinim vrstama bankarskih poslova. Mogu imati uži ili širi repertoar bankarskih poslova što ukazuje da je riječ o odredjenom nivou uskog poslovnog usmjeravanja u podjeli rada izmedju banaka. Prema pojedinim obilježjima poslovne specijalizacije možemo posebno razlikovati banke koje se bave: • investicionim • izvoznim • uvoznim • deviznim • eskontnim • poslovima sa HOV.

SPECIJALIZOVANE I GRANSKE BANKE Posebnim vidom specijalizovane banke mogu se takodje smatrati LOMBARDNE I HIPOTEKARNE banke,koje se bave poslovima odobravanja kredita na osnovu zaloga pokretnih ili nepokretnih dobara. Specijalizovanim bankama se mogu smatrati i granske banke, koje nisu specijalizovane prema vrstama bankarskih poslova, već obavljaju samo neke bankarske poslove za potrebe pojedinih djelatnosti,grana… Tako su pojedine banke, do skoro, u svom nazivu imale atribute: izvozna, kreditna, komercijalna,investiciona, poljoprivredna, industrijska, prometna, privredna…

FINANSIJSKI I INVESTICIONI POTENCIJAL BANKE

U cilju obezbijedjenja podrške dnevnom poslovanju banke i njenom opstanku na duži rok, kapital banke obavlja slijedećih 5 funkcija: I vrši funkciju zaštite od rizika stečaja banke što može apsorbovati finansijske i operativne gubitke. II kroz kapital osnivači banke obezbjedjuju ne samo dozvolu za rad, već i organizovanje i operativni rad banke. III kapital doprinosi stvaranju većeg povjerenja klijentele u banci i predstavlja faktor sigurnosti I finansijsku snagu banke. IV kapital predstavlja izvor za obezbjedjenje rasta banke, širenje spektra njenih usluga, uvodjenje nove informacione baze sa savremenom softverskom podrškom u funkciji efikasnog upravljanja aktivom i pasivom banke. V kapital je regulator rasta banke jer olakšava da se osigura da tempo rasta date banke bude održiv na dugi rok. Od banke se očekuje da njen kapital raste tempom koji je približan tempu rasta kredita i drugih oblika aktive.

FORMIRANJE FINANSIJSKOG POTENCIJALA BANKE Banke kao finansijske i monetarne institucije imaju osnovni zadatak da plasiraju sredstva za potrebe svojih klijenata, da ta sredstva valorizuju na najbolji moguci način i sa najboljim ekonomskim efektom. Da bi te poslove mogle da obavljaju uz puni ekonomski efekat, moraju raspolagati odredjenim volumenom i strukturom finansijskog i investicionog potencijala koji banka iskazuje u svom bilansu poslovanja (stanja). Finansijski potencijal kojim banka raspolaže izražava volumen ukupnih sredstava koje je banka prikupila kao depozitna sredstva, pribavila iz kreditnih izvora i stekla kao osnovni kapital banke.

FORMIRANJE FINANSIJSKOG POTENCIJALA BANKE Tako strukturiran potencijal banke predstavlja zbir svih izvora sredstava iskazanih u pasivi bilansa banke. Kako bilans banke uvijek mora biti u ravnoteži, to znači da je stanje aktive (plasmana sredstava) bilansa banke uslovljeno volumenom i strukturom izvora sredstava u pasivi bilansa banke. Svaka poslovna ambicija banke da uveća svoje investicione plasmane mora imati uporište u rastu pasive odnosno finansijskog potencijala banke. Pri tome treba imati u vidu da banka nikada ne moze svoj celokupni finansijski potencijal usmjeriti kao raspoloživa sredstva za plasmane (kreditne, investicione…) zbog činjenice da je svaka banka obavezna da izdvoji kao imobilisani deo sredstava obaveznu rezervu koju banke drze na izdvojenom racunu kod CB. F=R+I F- finansijski potencijal R- obavezna rezerva I- kreditni potencijal

BILANS BANKE AKTIVA PASIVA Investicioni plasmani Trajni kapital Kreditni plasmani Rezerve banke Ostali plasmani Depoziti Obaveze po zajmovima STRUKTURA FINANSIJSKOG POTENCIJALA BANKE Kapital banke je ključni dio u strukturi finansijskog potencijala banke. Raspoloživa depozitna sredstva u potencijalu banke su veoma različita prema mobilnosti i dinamici njihovog angažovanja. Otuda se ovi depoziti razvrstavaju na: • depozite po vidjenju • oročene i ograničene depozite. DEPOZITI PO VIDJENJU su kratkoročna dnevna sredstva na računu transaktora banke. OROCENI I OGRANIČENI DEPOZITI obuhvataju ona sredstva u potencijalu banke koja su vezana u banci na odredjeni rok. Ona su najstabilniji i najkvalitetniji dio ukupnih depozita u potencijalu banke. Rast oročenih depozita doprinosi stabilnosti bilansa banke, formiranju osnove za odobravanje investicionih kredita i uravnoteženju ponude i tražnje dugoročnih sredstava.

BANKARSKI AGREGATI Bankarski agregati Najširi bankarski agregati su:
Finansijski potencijal predstavlja zbir svih izvora sredstava (cijela pasiva) koje banka preusmjerava u različite vrste plasmana tj., zbir ukupnih kreditnih i nekreditnih plasmana banke depozitni potencijal+nedepozitni potencijal+kapital Finansijski plasman banke čini zbir ukupne aktive bilansa kreditni plasmani + plasmani u hartije + rezerva likvidnosti Centralni bankarski agregati Kreditni potencijal čini količina slobodnih sredstava banke koji može biti plasiran u vidu kredita ili na drugi način transferisan klijentima , pri čemu se odražava likvidnost i solventnost banke i propisana stopa obaveznih rezervi. Kreditni potencijal se može koristiti za plasiranje u vidu 1.kredita hartija od vrednosti zajedničkih ulaganja kupovinu osnovnih sredstava kreditni potencijal je razlika finansijskog potencijala i standardnih ili programiranih rezervi Kreditni plasmani – nivo kreditnog potencijala odredjuje nivo kreditnih plasmana

DEFINISANJE CENTRALNE BANKE SA PRIMJERIMA KRUCIJALNIH SISTEMA CENTRALNIH BANAKA

DEFINISANJE CENTRALNE BANKE
Prema definiciji Međunarodnog monetarnog fonda, centralna banka je nacionalna finansijska institucija koja sprovodi kontrolu nad ključnim aspektima finansijskog sistema i obavlja aktivnosti poput: emitovanja valute, upravljanja deviznim rezervama, obavljanja transakcija sa MMF-om i obezbjeđivanje kredita ostalim depozitarnim korporacijama. U širem smislu, pod pojmom centralne banke MMF tretira i valutni odbor, kao i vladine agencije koje su posebne institucije, a obavljaju aktivnosti centralne banke (ovaj tip centralne banke se najčešće sreće pod nazivom platni ili monetarni autoritet). Ekonomska i poslovna enciklopedija (1994) definiše centralnu banku kao vodeću monetarno kreditnu ustanovu koja ima dva osnovna zadatka: da osigura nesmetano funkcionisanje bankarskog i finansijskog sistema i da vodi monetarnu politiku, odnosno da kontroliše količinu novca u opticaju u cilju ostvarenja niske stope inflacije, bez izazivanja visoke nezaposlenosti.

NEZAVISNOST CENTRALNE BANKE
FUNKCIONALNA NEZAVISNOST - sloboda izbora cilja monetarne politike. Opšti je stav da nezavisne centralne banke moraju imati jedan, usko definisan cilj koji se fokusira na stabilnost cijena. Međutim, postojanje jednog glavnog cilja ne znači da centralna banka treba da zanemari ostale makroekonomske ciljeve. Upravo zbog toga zakoni mnogih centralnih banaka sadrže i sekundarne ciljeve, kao podršku opštoj ekonomskoj politici, koji ne dovode u pitanje ostvarenje osnovnog cilja.

FUNKCIONALNA NEZAVISNOST - Evropski monetarni institut (prethodnik ECB), definisao je koncept funkcionalne nezavisnosti centralne banke kao ’’primarni cilj Evropskog sistema centralnih banaka održavanje cjenovne stabilnosti’’, a pri definisanju sporednih ciljeva se ističe: ’’Podržavanje opštih ciljeva ekonomske politike ukoliko oni nisu u suprotnosti sa osnovnim ciljem – vođenjem cjenovne stabilnosti’’. Osnovni cilj svih centralnih banaka članica EMU je cjenovna stabilnost i izvještaji ECB ističu da centralne banke novih zemalja članica treba da prilagode svoje zakone tako da osnovni cilj monetarne politike bude održavanje cjenovne stabilnosti.

INSTITUCIONALNA NEZAVISNOST- sloboda izbora instrumenata monetarne politike. Institucionalna nezavisnost podrazumjeva autonomno utvrđivanje instrumenata monetarne politike od strane centralne banke. Zabranjuje centralnoj banci i članovima najvišeg organa centralne banke da traže i primaju instrukcije od institucija i organa države, odnosno vlade i njihovih članova . PERSONALNA NEZAVISNOST - Odnosi se na ulogu, status i sastav najvišeg organa centralne banke, odnosno na proces imenovanja, razrješenja dužnosti, dužinu trajanja mandata i mogućnost ponovnog izbora članova. Principom personalne nezavisnosti centralne banke definisan je minimalan mandat guvernera u trajanju od pet godina i uslovi kada se guverner razrješava dužnosti: ukoliko u dužem periodu ne ispunjava uslove zahtjevane opisom posla ili je proglašen krivim za ozbiljne prestupe

ORGANIZACIJA CENTRALNE BANKE
• Jedinstvena centralna banka – Predstavlja najčešći koncept i zasniva se na principu „jedna država – jedna centralna banka“, što znači da je monetarna vlast koncentrisana u jednom pravnom subjektu. • Sistem centralne banke – Zasniva se na postojanju više banaka preko kojih centralna banka obavlja svoje funkcije, a najčešće jedna banka ima ulogu koordinatora aktivnosti. Ovako je koncepiran Sistem federalnih rezervi SAD. (FED). • Nadnacionalna centralna banka – Organizuje se u slučaju postojanja monetarne unije više zemalja, koja predstavlja visok stepen integrisanosti područja. Države se odriču svog monetarnog sistema, imaju jedinstvenu valutu, usklađuju kreditno – monetarnu i deviznu politiku, formiraju zajedničke devizne rezerve i centralnu banku.

PRIMJERI KRUCIJALNIH SISTEMA CENTRALNIH BANAKA
FED – Sistem centralne banke u SAD – Osnovan je kao Federalni rezervni sistem SAD, sa karakteristikama složene centralne banke, što respektuje federalno državno uređenje, u čijem sastavu je 12 banaka u rezervi i monopolom emisije novca. FED koncipira i sprovodi monetarnu politiku, obavlja operacije i usluge za banke članice, obavlja poslove za vladu i vrši superviziju i kontrolu poslovanja banaka članica. FED ima ulogu fiskalnog agenta SAD, jer države članice drže vladine depozite i plaćaju obaveze državne blagajne. Naravno, sistem centralne banke emituje novčanice preko državne blagajne. Kapital FED je formiran od kapitala banaka članica. Uloga banke federalnih rezervi u Njujorku je u vođenju operacija na otvorenom tržištu. Imajući u vidu ulogu u međunarodnim finansijskim odnosima FED bi se mogao označiti centrom svjetskog kreditnog sistema. Guverner predsjedava odborom od 7 guvernera. Mandat guvernera i zamjenika, koje postavlja predsjednik, traje 4 godine, a članova 14 godina. Najvažnije odluke donosi Komitet za operacije na otvorenom tržištu.

Bank of England Bank of England predstavlja centralnu banku Velike Britanije. Osnovana je godine sa monopolom izdavanja novca, i to kao jedinstvena institucija. Organizaciono se sastoji od emisionog sektora i bankarskog sektora. Do godine bila je u privatnom vlasništvu, kada je nacionalizovana. Guvernera i zamjenika bira kraljica, na predlog premijera, sa mandatom od 5 godina. Odbor direktora ima 16 članova, sa 4 izvršna direktora. Stepen autonomije je posle nacionalizacije smanjen, mada se ne može govoriti o banci kao o instrumentu Ministarstva finansija.

Bundesbank Njemačka centralna banka osnovana je godine, u početku bez monopola na izdavanje novca, sve do godine. Organizacija se mijenjala nekoliko puta, od jedinstvene, sa pauzom od do godine, kada je ponovo postala jedinstvena. U pogledu kapitala, do godine bila je privatna, kada je nacionalizovana. Guverner i zamjenik se biraju na 8 godina, bez mogućnosti opoziva. Vijeće centralne banke se sastoji od 21 člana. Zbog dužine mandata guvernera i njegovog zamjenika, tradicije i adekvatnog definisanja stepen autonomije u vođenju monetarno – kreditne politike je veliki. Nakon ulaska u EMU i formiranja ECB, svoje ingerencije – uključujući i emisiju novca, prenijela je u najvećoj mjeri na ovo nadnacionalno tijelo

Centralna banka Francuske Centralna banka Francuske osnovana je godine spajanjem nekoliko privatnih banaka a emisiju novca otpočela je godine. Organizovana je kao jedinstvena institucija. Vlasništvo je bilo mješovito do godine kada je nacionalizovana. Guvernera i zamjenika guvernera imenuje Vlada na period 5-7 godina. U velikoj mjeri je zavisna od politike Vlade. Uloga se mijenja stvaranjem EMU.

CENTRALNA BANKA ITALIJE Do spajanja nekoliko tada najjačih italijanskih banaka u jednu došlo je 10. avgusta Avgusta Banca Nazionale nel Regno, Banca Nazionale Toscana i Banca Toscana di Credito per le Industrie e il Commercio d’Italia spajanjem su postale Banca d’Italia, Banco di Napoli i Banco di Sicilia zadržale su pravo na izdavanje novčanica. Od godine Centralna banka Italije postaje odgovorna za monetarnu politiku, bankarstvo i finansijsku kontrolu. Vlasništvo nad bankom je podijeljeno na kreditne institucije, socijalne fondove i osiguravajuće kompanije. Guvernera i zamjenika postavlja Vlada, pri čemu je mandat formalno neograničen. Odbor direktora bira Skupština akcionara. Danas je Banka Italije dio Evropskog sistema centralnih banaka

CENTRALNA BANKA ŠVAJCARSKE Za razliku od centralnih banaka u drugim zemljama, CB švajcarske nije državna ustanova, već mješovita privredna institucija sa većinskim vlasništvom kantona. Švajcarska Nacionalna Banka je zadužena za vođenje monetarne politike države. Ista predstavlja emisionu banku Švajcarska Nacionalna banka snabdeva tržište novca domaćom valutom (švajcarskim francima), čime povećava njegovu likvidnost i u krajnjoj liniji, implementira monetarnu politiku. Primarni cilj je obezbijeđenje stabilnosti cijena, što stvara uslove za dalji privredni rast i razvoj. Švajcarska Nacionalna banka vrši usklađivanje cijena u odnosu na rast cena na malo, koji je oko 2% godišnje. Monetarna politika se bazira na prognozi inflacije, koja se vrši na bazi tromjesečnog kretanja Libor-a.

Evropska centralna banka (ECB) zauzima središnju poziciju unutar Evropskog sistema centralnih banaka i ona je centralna institucija monetarne politike Evropske unije. ECB tu politiku provodi dijelom samostalno, a dijelom putem Eurozonskih centralnih banaka. Početni kapital ECB-a iznosio je 5,0 milijardi eura. Uplatu tog kapitala upisale su Eurozonske centralne banke i to srazmjerno populaciji i bruto nacionalnom dohotku njihovih zemalja.

Evropska centralna banka ima 3 tijela : Upravni odbor, Izvršni odbor i Opšti savjet. Upravni odbor je najviše tijelo Banke. Čine ga 6 članova Izvršnog odbora i guverneri nacionalnih centralnih banaka evrozone. Njime predsjedava predsjednik Evropske centralne banke. Glavni mu je zadatak definisanje monetarne politike u evrozoni, posebno određivanje visine kamate pod kojima komercijalne banke mogu pribaviti novac od Evropske centralne banke. Izvršni odbor čine predsjednik i potpredsjednik Evropske centralne banke i još 4 člana koje jednoglasno imenuju predsjednici ili premijeri evrozone. Odgovoran je za sprovođenje monetarne politike koju definiše Upravni odbor i za davanje uputstava nacionalnim centralnim bankama. Odgovoran je za svakodnevno upravljanje Evropskom centralnom bankom. Opšti savjet je sastavljen od predsjednika i potpredsjednika Evropske centralne banke i guvernera nacionalnih centralnih banaka svih država članica EU a ne samo onih koje su članice monetarne unije. Svrha ovog tijela je da osigura saradnju sa državama članicama EU koje nisu ušle u monetarnu uniju. Funkcija je savjetodavna, a tijelo koordinira i buduće povećanje eurozone. Postojaće dokle god postoje članice EU, koje su izvan monetarne unije.

ECB je u obavezi da redovno izvještava Evropski parlament o svom djelovanju kao što je i FED u SAD u obavezi da Kongres obavještava o svojim aktivnostima. Međutim, za razliku od SAD, gdje Kongres može donijeti zakone u cilju smanjivanja nezavisnosti FED-a, Evropski parlament nema takvu moć, tako da ne može da utiče na odluke ECB. Ako bi Evropski parlament poželio sličnu moć nad ESCB kao u slučaju američkog Kongresa, to bi praktično zahtijevalo usvajanje amandmana na Ugovor iz Mastrihta, pri čemu bi svaka članica EU morala da usvoji ove amandmane.

Evropski sistem centralnih banaka Evropski sistem centralnih banaka (ESCB) sastoji se od Evropske centralne banke (ECB) i centralnih banaka država članica, bez obzira na to da li su uvele euro ili ne. S tim u vezi, potrebno je objasniti i Eurosistem, koji čine samo zemlje koje su usvojile euro. Označava ECB i nacionalne banke zemalja članica koje su prihvatile euro. Države članice EU koje nisu prihvatile euro su članice ESCB sa posebnim statusom koji se ogleda u tome da mogu voditi svoju nacionalnu monetarnu politiku, ali nemaju pravo odlučivanja kod donošenja pojedinačne monetarne politike u evro zoni, kao ni uvažavanju takvih odluka.

Evropski sistem centralnih banaka Osnovne funkcije ESCB su da: definiše i sprovodi monetarnu politiku Evropske unije, obavlja poslove vezane za devizni kurs, čuva i koristi devizne rezerve i da osigura dobar rad sistema plaćanja na teritoriji evrozone i da pruža stručnu podršku ostalim tijelima Unije kada je riječ o monetarnim pitanjima.

ULOGA CENTRALNE BANKE CG
Centralna banka CG je vrhovna institucija monetarnog sistema Crne Gore. Osnovana je Zakonom o Centralnoj banci, novembra godine, a sa radom je otpočela 15. marta godine, što je čini jednom od najmlađih centralnih banaka u svijetu. Ustavom Crne Gore definisana je kao “samostalna organizacija, odgovorna za monetarnu i finansijsku stabilnost i funkcionisanje bankarskog sistema”. U ispunjavanju odgovornosti dodijeljenih Ustavom Banka, između ostalog: vrši superviziju bankarskog sistema; obavlja i kontoliše međubankarski platni promet u zemlji i prema inostranstvu; djeluje kao fiskalni agent, bankar i savjetnik države i vrši redovne makroekonomske analize dajući preporuke Vladi za ekonomske politike. Crnogorska ekonomija je dolarizovana (eurizovana), budući da se monetarni sistem Crne Gore zasniva na euru, kao zvaničnom sredstvu plaćanja, od kraja marta godine. Crna Gora je prihvatila režim dolarizacije 2. novembra godine kada je uveden dvovalutni sistem sa njemačkom markom i dinarom. Od janura godine isključivo sredstvo plaćanja je bila njemačka marka do uvodjenja eura u martu godine. Jedan od strateških ciljeva CBCG je priključenje Eurosistemu, čime bi Crna Gora i zvanično postala dio Ekonomske i monetarne unije.

OBJAŠNJENJE POJMA DOLARIZACIJA
Pod pojmom dolarizacije,odnosno eurizacije podrazumijeva se nekoliko različitih monetarnih sistema koji su međusobno veoma različiti,ali imaju zajedničku karakteristiku da u formalnim ili neformalnim transakcijama je strana valuta široko rasprostranjena kao platežno sredstvo Dolarizacija predstavlja spontan odgovor privrede i stanovništva na nestabilno ekonomsko okruženje Pod zvaničnom dolarizacijom se podrazumijeva da je strana valuta jedino legitimno platežno sredstvo i da ne postoji domaća valuta.

OBJAŠNJENJE POJMA DOLARIZACIJA
Prednosti dolarizacije su da sa njenom primjenom opada stopa inflacije i da se pitanje kredibiliteta monetarne politike više ne postavlja Nedostatak dolarizacije je suočavanje sa gubitkom deviznih rezervi,gubitak emisione dobiti,koja predstavlja razliku između troškova štampanja novca i njegove nominalne vrijednosti,dok se politika deviznog kursa ne može koristiti kao instrument monetarne politike.

POLITIKA CENTRALNE BANKE CG
I. U skladu sa ustavnim odgovornostima za monetarnu i finansijsku stabilnost i funkcionisanje bankarskog sistema i zakonskim ovlašćenjima, a poštujući principe nezavisnosti i transparentnosti, Centralna banka Crne Gore u godini vodiće sljedeću politiku: 1. U cilju daljeg podsticanja i očuvanja monetarne i finansijske stabilnosti, nastaviće da razvija monetarne instrumente i da preduzima sve druge neophodne mjere iz svoje nadležnosti radi jačanja povjerenja u ukupan finansijski sistem. Poseban akcenat staviće se na podsticanje i očuvanje zdravog bankarskog sistema. U tom pravcu, kontinuirano će pratiti i analizirati stanje u bankarskom sistemu, po potrebi preduzimati korektivne mjere, promovisati jačanje korporativnog upravljanja i upravljanja rizicima u bankama i nastaviti sa daljom implementacijom međunarodno prihvaćenih standarda i principa poslovanja u ovoj oblasti; 2. Pružaće punu podršku Vladi Crne Gore u ostvarivanju ekonomske politike, naročito radi ubrzanja privrednog rasta i razvoja, a u mjeri u kojoj to neće dovesti u pitanje ostvarivanje ciljeva i ustavnih odgovornosti Centralne banke Crne Gore; 3. Kao važan segment finansijske stabilnosti, održavaće siguran, efikasan i efektivan platni promet u zemlji i dalje ga unapređivati kroz implementaciju međunarodnih standarda, principa i najboljih praksi funkcionisanja savremenih platnih sistema i platnog prometa uopšte;

POLITIKA CENTRALNE BANKE CG
4. Upravljaće sredstvima međunarodnih rezervi, sa osnovnim ciljem obezbjeđivanja sigurnosti plasiranih sredstava i nesmetanog ispunjenja finansijskih obaveza Crne Gore prema inostranstvu, bez ugrožavanja likvidnosti, kao i detaljnim analiziranjem novih mogućnosti plasiranja sredstava i povećanja prinosa; 5. Aktivno će učestvovati u procesu pristupanja Crne Gore Evropskoj uniji i raditi na daljoj harmonizaciji propisa iz svoje nadležnosti. Nastaviće saradnju sa međunarodnim finansijskim institucijama i organizacijama, čija su područja djelovanja vezana za ostvarivanje ciljeva i izvršavanje funkcija Centralne banke Crne Gore, kao i sa centralnim bankama i drugim stranim institucijama nadležnim za kontrolu poslovanja banaka; 6. Razvijaće organizaciju u kojoj će biti visoko motivisani zaposleni, sa profesionalnim kvalifikacijama, koje odgovaraju radnim procesima u Centralnoj banci Crne Gore; 7. Vodiće politiku najviših standarda transparentnosti, kao i aktivnu komunikaciju sa svim zainteresovnim ciljnim grupama; 8. Funkcionisaće na principima društveno odgovorne organizacije i biti aktivan učesnik razvoja savremenog društva

KONTROLNA FUNKCIJA CENTRALNE BANKE CG

KONTROLNI MEHANIZMI I OSNOVNI INSTRUMENTI MONTERANE POLITIKE CENTRALNE BANKE CG
Zakonom o Centralnoj banci Crne Gore ("Sl. list CG", br. 40/10, 46/10) propisani su osnovni instrumenti monetarne politike Centralne banke: Operacije na otvorenom tržištu Kreditni poslovi Kreditor u krajnjoj instanci Obavezna rezerva Pored toga, Zakonom je predviđeno da u ostvarivanju ciljeva i izvršenju funkcija, Centralna banka može odlučiti o upotrebi drugih mjera i instrumenata monetarne politike.

Operacije na otvorenom tržištu Centralna banka može obavljati promptnom kupovinom i prodajom hartija od vrijednosti. Centralna banka Crne Gore takođe kupovinu i prodaju hartija od vrijednosti sa određenom bankom može obavljati neposredno i terminskom kupovinom i prodajom hartija od vrijednosti. Kupovinu i prodaju hartija od vrijednosti CBCG može vršiti kao: Trajnu transakciju - kupovina i prodaja hartije od vrijednosti bez obaveze njihove ponovne prodaje, odnosno kupovine. Repo transakciju - kupovina i prodaja hartije od vrijednosti u kojoj prodavac prodaje kupcu hartije od vrijednosti za određenu cijenu, uz istoimenu obavezu da te hartije od vrijednosti plati kupcu po unaprijed utvrđenoj reotkupnoj cijeni na tačno utvrđeni datum.

Centralna banka može odobriti banci kredit za likvidnost pod uslovom da je obezbijeđen hartijama od vrijednosti koje je emitovala država Crna Gora, države članice Evropske unije i međunarodne finansijske institucije ili drugim hartijama od vrijednosti koje Centralna banka ocijeni prihvatljivim. Minimalna nominalna vrijednost hartija od vrijednosti koje se daju za obezbjeđenje kredita za likvidnost mora iznositi 110% vrijednosti kredita, a ukoliko njihova tržišna vrijednost padne ispod 105% vrijednosti kredita za likvidnost, banka je dužna obezbijediti dodatna sredstva obezbjeđenja ili vratiti dio kredita. Rok dospijeća hartija od vrijednosti mora biti duži od roka dospijeća kredita za likvidnost.

Kreditor u krajnjoj instanci U izuzetnim okolnostima, Centralna banka može odobriti finansijsku pomoć za poboljšanje likvidnosti banke ili finansijske institucije ukoliko ocijeni da je pružanje finansijske pomoći neophodno radi sprječavanja ugrožavanja stabilnosti i sigurnosti bankarskog sistema, pod uslovom da je banka ili finansijska institucija solventna i sposobna da pruži adekvatno obezbjeđenje tražene finansijske pomoći. Centralna banka određuje minimalnu vrijednost sredstava obezbjeđenja za odobrenje ili obnavljanje finansijske pomoći, s tim da ta vrijednost mora da bude veća od nominalne vrijednosti finansijske pomoći koja se odobrava ili obnavlja. Adektvatnim sredstvima obezbjeđenja se smatraju: hartije od vrijednosti koje je emitovala država Crna Gora, članice EU i međunarodne finansijske institucije, zlato u trezoru ili na računima u inostranstvu, depoziti na računima u inostranstvu i druga sredstva koje Centralna banka ocijeni adekvatnim.

KONTROLNI MEHANIZMI CENTRALNE BANKE CG
OBAVEZNE REZERVE Centralna banka Crne Gore propisuje obavezu banaka da, shodno članu 18 Zakona o Centralnoj banci Crne Gore („Sl.list CG“ br.40/10 i 46/10), a na osnovu odredaba Odluke o obaveznoj rezervi banaka kod Centralne banke Crne Gore (»Sl.list CG« br. 9/07, 15/09 i 41/09), obračunavaju obaveznu rezervu primjenom jedinstvene stope od 10% na prosječno stanje depozita iz prvog obračunskog perioda u junu godine, ili na prosječno stanje depozita u tekućem periodu ukoliko je isto niže od prosječnog stanja depozita iz prvog obračunskog perioda u junu godine. Obavezna rezerva se ne obračunava na rast depozita, već se kao osnovica koristi prosječno stanje depozita iz prvog obračunskog perioda u junu godine. Banke obračunavaju i dostavljaju Centralnoj banci izvještaje na propisanim obrascima ObR, ObR-p i ObR/d nedjeljno, a izdvajanje odnosno povlačenje sredstava obavezne rezerve izvršavaju srijedom na račun obavezne rezerve u zemlji, na račune Centralne banke u inostranstvu i u vidu državnih zapisa do 25%.

KONTROLNI MEHANIZMI CENTRALNE BANKE CG
OBAVEZNE REZERVE Centralna banka plaća bankama, na 25% ukupno izdvojenih sredstava obavezne rezerve, kamatu po stopi od 1% na godišnjem nivou. Banke mogu da koriste beskamatno do 50% izdvojenih sredstava obavezne rezerve za održavanje dnevne likvidnosti ako korišćeni iznos vrate istog dana. Na iznos korišćenih sredstava obavezne rezerve koji ne vrati istog dana banka plaća kamatu po stopi od 7% na godišnjem nivou, a na iznos razlike između obračunate i manje izdvojene obavezne rezerve, po osnovu nepravilnog obračuna, naknadu po stopi od 12% na godišnjem nivou. Obračunata i izdvojena obavezna rezerva banaka kod Centralne banke na dan 31. maj 2011.godine iznosi 162,1 milion eura, od čega je na računima obavezne rezerve banaka u zemlji izdvojeno 68,8%, na računima Centralne banke u inostranstvu 7,3% i u vidu državnih zapisa 23,9%. Prosječno stanje ukupnih depozita banaka krajem maja 2011.godine iznosi 1.789,1 milion eura, što je za 10,6 miliona eura manje od prosječnog stanja depozita krajem aprila 2011.godine. Od ukupnog nivoa depozita na depozite po viđenju odnosi se 41,2%, a na oročene depozite 58,8%.

CILJEVI MONTERANE POLITIKE CENTRALNE BANKE CG
Generalno posmatrano, postoje tri pristupa definisanja osnovnih ciljeva monetarne politike. Prvi pristup polazi od shvatanja da centralna banka treba da ima jedan cilj – održavanje stabilnosti cijena. Po drugom pristupu, banka treba da ima prelazne (npr. devizni kurs fiksiran za kurs valute zemlje sa niskom inflacijom) ili posebne ciljeve (npr. rast pojedinih monetarnih agregata), dok po trećem pristupu banka treba da ima višestruke ciljeve, među kojima je i stabilnost cijena. Posljednjih godina prisutna je tendencija razmatranja finansijske stabilnosti kao cilja centralne banke. Centralna banka Crne Gore je Zakonom kao svoj osnovni cilj definisala očuvanje stabilnosti finansijskog sistema, uključujući podsticanje i održavanje zdravog bankarskog sistema i sigurnog i efikasnog platnog prometa u zemlji. Pored osnovnog cilja, Centralna banka ima za cilj i podsticanje i održavanje stabilnosti cijena. Ne dovodeći u pitanje ostvarivanje svojih ciljeva, Centralna banka podržava ekonomsku politiku Vlade Crne Gore, djelujući u skladu sa načelima slobodnog i otvorenog tržišta i slobode preduzetništva i konkurencije

KOMPARATIVNI PRIMJER/CENTRALNA BANKA BOSNE I HERCEGOVINE
CBBIH osnovana sredinom 1997.godine Osnovni cilj održavanje valutne stabilnosti Režim valutnog odbora znači čvrstu opredijeljenost zemlje za deviznu stabilnost,uz sve prednosti i nedostatke koje nosi fiksiranje deviznog kursa Mandat guvernera je šest godina i duži je od mandata Vlade

Prvog guvernera je imenovao MMF nakon konsultacija sa Predsjedništvom BIH,a na osnovu Dejtonskog sporazuma i bio je stranac Zakonom je predviđena mogućnost konsultovanja CBBIH i ministarstva nadležnog za budžet Plan spoljnog zaduživanja nije moguće donijeti bez konsultacija sa CBBIH Najviši organ upravljanje je Upravno vijeće,koje se sastoji od pet članova a jedan od njih postaje guverner.Članove Upravnog vijeća imenuje Predsjedništvo BIH.

Pored Upravnog vijeća,postoji i Uprava Centralne banke koju sačinjavaju guverner i tri viceguvernera. Zadatak Uprave je operativno rukovođenje poslovanjem banke. Emisija novca se bazira na pravilima Valutnog odbora.To znači da je CBBIH dužna da obezbijedi da ukupan iznos pasive bude vei od njenih neto deviznih rezervi. Pravila Valutnog odbora garantuju konvertibilnost za plaćanja i međunarodne transakcije. Naravno,u ovakvim uslovima mogućnosti vođenja nezavisne monetarne politike su ograničene,a postoji mogućnost kretanja kratkoročnog špekulativnog kapitala.

Valutni odbor (engl. currency board) funkcioniše po pravilima pasivne monetarne politike i nema diskrecionih prava kao što ima tipična centralna banka. Osnovne karakteristike valutnog odbora jesu: a) automatizam, b) konvertibilnost domaće valute, c) politika i finansijska nezavisnost, i d) povjerenje. Automatsko emitovanje ili povlačenje domaćeg novca u kapacitetu u kojem postoji, ekvivalentan priliv ili odliv rezervne valute definira se kroz devizni kurs. Valutni odbor kao model upravljanja monetarnom politikom, obično se uvodio u zemljama koje su za cilj imale da postignu ekonomsku stabilnost nakon određenih kriznih situacija (ratna dešavanja, ekonomske krize, bankarska kriza, tranzicioni period prelaska iz jednog sistema u drugi itd.). Valutni odbor se kao metod pokazao vrlo efikasan u smirivanju inflacije u kratkom roku, ali istovremeno ograničava monetarne vlasti da finansiraju deficit budžeta.

ISTORIJAT VALUTNOG ODBORA
Primjeri Valutnog Odbora/ Prvi uspješan primjer uvođenja ovog sistema u istoriji bio je u britanskoj koloniji Mauricius, a potom u Novom Zelandu, 1850. U istočnoj Evropi posebno su interesantna dva primjera. Postojao je ruski valutni odbor u sjevernim oblastima okupiranim od Britanije i 1919. U ovom režimu emitovana je rublja po fiksnom kursu prema britanskoj funti. Drugi slučaj je valutni odbor u slobodnom gradu Gdanjsku, od do koji je takođe obezbjeđivao fiksni kurs u odnosu na funtu. Oba slučaja pokazala su svoju uspješnost iako u vrlo nepovoljnim okolnostima. Nakon prvih uspješnih primjena u praksi, ipak je najveću primjenu model Valutnog odbora imao u četrdesetim i pedesetim godinama dvadesetog vijeka, kada je u funkciji bilo više od 50 ovakvih sistema u različitim zemljama. Potom je uslijedio period kada se smatralo da je ovako strog model poželjan samo u određenim okolnostima, u malim otvorenim ekonomijama državica-gradova ili ostrva. Tako je trend ka uvođenju valutnog odbora opadao na 38 slučajeva 1968, 20 valutinh odbora 1970, do samo 9 krajem 80-ih godina.

CIJENA KREDITA-UGOVORENA KAMATNA STOPA, POSTUPAK DEFINISANJA KREDITNE POZICIJE BANAKA

CIJENA KREDITA-UGOVORENA KAMATNA STOPA
Ugovorena kamatna stopa, predstavlja samo jedan od parametara u ugovoru koji pokazuje koliko je korisnik kredita u obavezi da plati za korišćenje kredita. Kamata se obračunava po nominalnoj kamatnoj stopi, koja u sebi sadrži realnu kamatnu stopu i očekivanu inflaciju. Realna kamatna stopa se dobija kada se od nominalne kamatne stope oduzme stopa inflacije. Prilikom odobravanja kredita banka vrši klasifikaciju korisnika kredita prema stepenu kreditnog rizika, na osnovu kojeg se određuje i kamata.

CIJENA KREDITA-UGOVORENA KAMATNA STOPA
Prvoklasnim dužnicima banke naplaćuju najnižu kamatnu stopu tzv.primarnu kamatnu stopu (prime rate-cijena izvora sredstava uvećana za troškove administracije kredita i ukalkulisanu profitnu stopu banke). Ostalim korisnicima banka naplaćuje kamatnu stopu koja se formira dodavanjem riziko premije na primarnu stopu. Fiksna kam. stopa–utvrđuje se u procentualnom iznosu na iznos glavnog duga i ne može se mijenjati u toku kreditnog odnosa. Promjenljiva kamatna stopa – određuje se na osnovu neke bazne kamatne stope na tržištu kapitala (LIBOR, EURIBOR...) uz dodavanje fiksne kamatne marže.

REFERENTNA KAMATNA STOPA,PROVIZIJA
Referentna kamatna stopa na međunarodnom tržištu novca i kapitala Referentna kamatna stopa je kamatna stopa na kredit koju ugovaraju zajmoprimac i zajmodavac, a koja se određuje prema uslovima koji vladaju na određenom finansijskom tržištu i mijenja se u zavisnosti od kretanja ponude i tražnje na tom tržištu. Na referentnu kamatu zaračunava se marža koji ostaje fiksni za cijeli period trajanja ugovora, a reflektuje rizik zajmoprimca. Osnovne referentne stope su: LIBOR –formira se na međubankarskom tržištu u Londonu, i tretira se kao referentna stopa za kratkoročne kamatne stope, a određuje se na osnovu kamatnih stopa po kojoj prvoklasne banke jedna drugoj nude novac (depozite, depozitne certifikate). Izračunava se svakog dana u Londonu po utvrđenoj metodologiji pod pokroviteljstvom Britanskog udruženja banaka. Podatke o kamatnim stopama za svaku valutu do 11 sati svakog dana daju Panel banaka i to 16 banaka za dolar, euro, jen, funtu, po 12 za kanadski dolar i švajcarski franak, i po 8 za švedsku krunu, australijski dolar, dansku krunu i novozelandski dolar.

REFERENTNA KAMATNA STOPA,PROVIZIJA
LIBID-kam. stopa na kratkoročnom međubankarskom tržištu u Londonu po kojoj prvoklasne banke jedna od druge traže novac LIMEAN – predstavlja srednju vrednost izmedju LIBOR I LIBID. EURIBOR – kamatna stopa po kojoj se nude terminski depoziti od strane jedne prvoklasne banke drugoj i objavljuje se u 11h za spot vrednosti (u zoni eura)i to tako što se eliminišu po 15% najviših i najnižih kotacija, a ostale kotacije se uprosječuju. Njeno utvrđenje se vrši pod sponzorstvom Evropske bankarske federacije.

NAJZASTUPLJENIJE VRSTE KREDITA

ESKONTNI KREDIT Ovaj kredit banka odobrava na osnovu mjeničnog jemstva, što znači da je eskontni u stvari mjenični kredit. Banka koja raspolaže slobodnim novčanim sredstvima otkupljuje mjenicu od imaoca te hartije prije njenog roka dospijeća. U tom postupku banka umanjuje eskontnu (mjeničnu) sumu za iznos eskonta (kamate) i provizije banke. Kada mjenica dospije, dužnik po eskontnom kreditu mora vratiti banci odobreni iznos kredita Ako se to ne dogodi, banka će protrestirati mjenicu i naplatiti traženi iznos od bilo kojega mjeničnoga dužnika. Spremnost banaka da angažuje svoja sredstva za ovu vrstu plasmana zavisi i od podrške ovih poslova u okviru monetarne politike CB.

HIPOTEKARNI KREDITI Po svom karakteru je oblik dugoročnog kredita koji banka odobrava korisniku uz uslov zaloge njene nepokretne imovine (nekretnine, kuće, zemljišta…). U bankarskoj praksi koristi se i zaloga pokretnih stvari visoke vrijednosti (brodovi, avioni…), na osnovu čije vrijednosti banka može takodje odobriti kredit. Hipotekom se ne odvaja imovina od njenog vlasnika već se samo obezbjedjuje novčano potraživanje banke. S druge strane banka se obezbjeđuje tako što vlasnik založene nepokretnosti ne može tu imovinu otuđiti bez njene (bančine) saglasnosti kao povjerioca. Hipotekarni kredit se odobrava u visini 60-70% vrijednosti založene nekretnine.

LOMBARDNI KREDIT Lombardni kredit je oblik kratkoročnog bankarskog posla; zalogu takvog kredita čine pokretne stvari,uglavnom veće vrijednosti, kao što su stokovi roba, HOV, nakit, dragocjenosti… Lombardni kredit se odobrava u visini 60-70% vrijednosti založene nekretnine. Ukoliko postoji realna prijetnja na tržištu da dođe do ozbiljnijeg pada vrijednosti založene robe, banka se može osigurati i posebnim dopunskim jemstvom koje je korisnik kredita dužan da obezbijedi. Lombardni kredit posebice je pogodan kada se odobrava uz zalog uskladištene robe, ploveće robe, odnosno robe na putu, što omogućuje vlasnicima založnih dobara da dobiju potrebna novčana sredstva i prije nego što konačno prodaju. Lombardni kredit odobrava se na rok od nekoliko dana do nekoliko mjeseci.

RAMBURSNI KREDIT Predstavlja posebnu vrstu kredita koji se najčešće javlja u spoljnotrgovinskoj (međunarodnoj) razmjeni. Nastaje kada konfirmirajuća banka (sa visokim ugledom i rejtingom), posredstvom svoje filijalske mreže, a prema nalogu svoje inostrane korespodentske banke, isplaćuje robna dokumenta i zadržava ih u svojini sve dok ih korespodentska banka (po čijem su nalogu i isplaćena dokumenta) od nje ne otkupi, odnosno rambusira. U praksi,to je akceptni kredit koji banka otvara uvozniku robe za plaćanje uvoza robe uz pokriće različitih dokumenata koji su na nju preneseni. Uvoznik se ugovorom obvezuje izvozniku da će plaćanje izvršiti akceptom kod rambursne banke

REVOLVING KREDITI Vrsta kredita koji se nudi uz određene garancije date banci a gdje se otplata kredita može obaviti u bilo kom vremenskom trenutku. primalac zajma može da otplati kredit prema svojim sopstvenim mogućnostima i planovima. Sve što mora da se poštuje kod ove vrste kredita je redovno plaćanje kamate, ali je otplata kredita kod zajmodavca otvorena mogućnost u svako vrijeme. U principu ona može da se izvrši odjednom ili u dijelovima. Revolving kredit se često odobrava kod malih preduzetnika u vidu obrtnih sredstava ili za razvojne projekte većih preduzeća. Moguće je korišćenje ovih zajmova za održavanje likvidnosti firme.

REVOLVING KREDITI Kreditor će nakon odobrenja kredita na raspolaganju preduzeću staviti određenu količinu novca, a preduzeće povlači kratkoročne tranše u bilo kom trenutku. Svako povlačenje novčanih sredstava smanjuje odobrena dostupna sredstva, a nakon vraćanja početna suma se obnavlja. Kod odobravanja ovih revolving kredita, naplaćuje se određena provizija, koja je obično od pola do jednog procenta od ukupnog iznosa. Za sve povučene tranše, korisnik revolving zajma plaća kamatu na iznos koji je preuzet, mjesečno, kvartalno ili po dogovoru sa bankom.

KREDIT PO TEKUĆEM RAČUNU-KONTOKORENTNI KREDIT Sredstva koja komitenti banke drže na svojim žiro računima i tekućim računima pojavljuju se u finansijskom potencijalu banke kao depozitna sredstva. Žiro racun je po svojoj ekonomskoji i finansijskoj prirodi uvijek aktivan račun za razliku od tekućeg računa koji može da se javlja u oba vida: aktivan i pasivan račun. Kredit po tekućem računu ima svoju praktičnu stranu, jer omogućuje korisniku da obezbijedi finansiranje pomoću kredita od banke, u mjeri, koliko je sigurna da svoje obaveze po kreditu može pokriti očekivanim prilivima sredstava, kao i da te prilive sredstava može racionalno da koristi ne održavajuci visoko stanje duga. Komitent plaća kamate samo na iskorišteni dio takve „otvorene kreditne linije“, a na neiskorišteni dio plaća proviziju banci.

GRADIVO U POGLEDU DRUGOG KOLOKVIJUMA

NEKREDITNI POSLOVI BANAKA

Grupi nekreditnih poslova kojima se banka sve više bavi pripadaju: poslovi forfetinga poslovi faktoringa poslovi lizinga poslovi akceptiranja i avaliranja poslovi garancija.

POSLOVI FORFETINGA Forfetiranje je oblik finansiranja izvoznih kredita, koji se realizuju prodajom izvoznog potraživanja banci ili specijalizovanoj instituciji, uz dobitak fixnog iznosa, a na osnovu prezentiranja dokumenata kojima uvoznik garantuje otplatu duga. Ovako, izvoznik koji je prodao robu stranom kupcu na kredit, stiče gotovinu, uz odredjeno umanjenje. Ovaj je posao sličan eskontu mjenica kod komercijalnih banaka, njega karakterišu: • duži rokovi otplate (i do 7 godina) • prenos cjelokupnog rizika dužnikove obaveze na forfetera, odnosno banku ili drugu instituciju, koja postaje novi povjerilac.

POSLOVI FORFETINGA Forfeter mora pažljivo da ocijeni kreditnu sposobnost uvoznika, a za svoje obezbjedjenje uobičajeno je da zahtijeva i garanciju prvoklasne banke, što povlači troškove bankarske provizije. Pošto se forfetiranje najčešće ugovara prije zaključenja izvoznog posla, to se trošak forfetiranja uključuje u prodajnu cijenu izvezene robe. Tako, operaciju forfetinga plaća uvoznik ili najčesce krajnji potrošač. Kroz mehanizam forfetiranja ubrzava se obrt kapitala i smanjuju angažovana sredstva izvoznika što poboljšava njihovu likvidnost.

POSLOVI FORFETINGA Ovako čak i nelikvidne organizacije mogu da izvoze na kredit, jer se ne ispituje njihova kreditna sposobnost, vec bonitet vrednosnih papira uvoznika. Na osnovu forfeting operacija formirano je tzv. sekundarno tržište HOV, na koje forfeteri iznose otkupljene mjenice, akceptirane od strane uvoznika radi dalje preprodaje. Najveći dio forfeting operacija se obavlja u Londonu, gdje u ovom poslu operiše oko 300 banaka od kojih su mnoge osnovale i svoje specijalizovane Co. za forfeting.

POSLOVI FAKTORINGA Faktoring predstavlja prenos, tj. cesiju izvoznikovih potraživanja na Co. koje avansiraju sredstva (čak i do 90% vrijednosti izvoza) prilikom izvoza robe relativno manje vrednosti ili pojedinih isporuka. Na taj način se izvoznik kratkoročno kreditira, a preostali iznos daje mu se na raspolaganje kada kupac primi robu, uz odbitak kamate i provizije. Ovim vidom kreditiranja se, kao kod forfetinga, ubrzava obrt kapitala i podržava prodor na nova trzišta, naročito manjih firmi koje nemaju pristup bankarskim kreditima. Ovaj vid kreditiranja je veoma razvijen u anglosaxonskim zemljama.

POSLOVI FAKTORINGA Faktoring uslugu se realizuje na dva načina: Faktoring sa diskontom - finansiranje se sprovodi tako što se na Vaš račun odmah isplati ukupna vrijednost fakture umanjena za diskont Faktoring sa avansom - na Vaš račun se odmah isplati 75%-90% vrednosti fakture (avans), umanjeno za faktoring naknadu. Preostali dio vrijednosti fakture, umanjeno za faktoring kamatu obračunatu na iznos avansa, isplaćuje se na Vaš račun nakon dospijeća fakture, odnosno izmirenja obaveza od strane Dužnika.

POSLOVI FAKTORINGA Puni faktoring, ali uz višu proviziju, moza da obuhvati i poslove: • platnog prometa • naplate duga • knjigovodstva • istraživanja tržišta i sl.

POSLOVI LIZINGA Ovi poslovi predstavljaju finansijske transakcije koje se najčešće organizuju kada se koristi oprema u zakup. Pri tome poslovni subjekt kome je takva oprema potrebna, a nije u mogućnosti da je plati (uglavnom zbog visoke vrijednosti), koristi mogućnosti da tu opremu iznajmi u zakup na korišćenje. Posrednik u tom poslu je po pravilu specijalizovana ustanova koja se bavi poslovima lizinga, ili u tom poslu posreduje i banka. Plaćanjem zakupnine u formi lizinga, korisnik opreme u stvari, indirektno otplaćuje dio vrednosti imovine koja je predmet zakupa. Posmatrajući sa finansijskog aspekta, poslovi lizinga doprinose razvoju tržišta i boljem plasmanu robe,jer se ovim načinom omogućuje korisniku opreme da je lakše pribavi, pošto je sukcesivno otplaćuje kroz troškove poslovanja u formi troškova zakupnine.

POSLOVI LIZINGA Osnovna podjela na : finansijski i operativni lizing. Finansijski lizing se koristi na duži period i svrha mu je otkup opreme ili druge imovine. Vrste finansijskog lizinga: direktni i sale i lease back varijanta. Sale & lease back je specifičan oblik finansijskog lizinga. Tokom sale & lease back, lizing kompanija kupuje predmet zakupa od njegovog vlasnika i zatim ga ponovo daje u zakup njemu na osnovu ugovora o zakupu. To nije trilateralni ugovorni odnos kao u slučaju standardnog finansijskog lizinga, već samo bilateralni ugovorni odnos – prodavac (koji obezbjeđuje predmet zakupa) i zakupoprimac su isti entitet. Prodaja i povratni zakup se uglavnom koristi za oslobađanje finansijskih resursa za druge svrhe. Operativni lizing se definiše ugovorom na kraći period sa klauzulom raskida ugovora i svrha mu je korištenje opreme. Zakupac obično plaća cjelokupno održavanje i servisiranje predmeta zakupa.

POSLOVI BANKARSKIH GARANCIJA Bankarska garancija predstavlja poseban instrument koji izdaje banka radi osiguranja plaćanja i radi izvršenja ugovornih obaveza u roku i na način kako je to u ugovoru predviđeno. Bankarska garancija po svom sadržaju i obavezi predviđa da će komitent banke izmiriti sve preuzete obaveze navedene u ugovoru prema korisniku garancija, a ukoliko on to ne učini u roku, takvu obavezu izvršava banka. Kod bankarskih garancija, njenog korišćenja i izdavanja se pojavljuje više lica: nalogodavac garancije (dužnik) izdavalac garancije (banka garant) posrednik u garantovanju (banka) izdavalac supergarancije (konfirmirajuca banka, tj. banka supergarant).

POSLOVI BANKARSKIH GARANCIJA Izdate garancije od banke mogu biti: platežne činidbene. Prema načinu izvršenja obaveza, garancije mogu biti: obične solidarne neposredne posredne

BANKARSKA GARANCIJA/PRIMJER

Kreditne / platežne bankarske garancije
Takve garancije kojima banka garantuje da će banka umjesto glavnog dužnika platiti svoju obavezu u ugovorenom roku ili da će to učiniti ako dužnik ne vraća kredit Npr. garancija za povrat kredita – banka jamči da će ako dužnik ne otplaćuje kredit na vrijeme to umjesto njega učiniti banka

Činidbene bankarske garancije
Garancija za sudionika u licitaciji -“Bid bond” Najčešće je riječ o garanciji koju mora imati sudionik na nekoj međunarodnoj licitaciji (npr. javne nabavke) ili investicijska ulaganja Banka jamči da sudionik neće povući ponudu ako je investitor prihvati, odnosno da će isplatiti taj iznos ako dođe do povlačenja ponude

Neposredne i posredne bankarske garancije
Pojavljuje se jedan korisnik ali više banaka, od kojih je jedna banka zastupnik banke koja je izdala BG Npr. jedna banka obavlja samo isplatu u ime i za račun druge banke (kao isplatna banka ) Osim kao zastupnik, druga banka može dati i svoju potvrdu na garanciju čime preuzima samostalnu obvezu po garanciji

SPECIFIČNI OBLICI BANKARSKOG POSLOVANJA

OFFSHORE BANKARSTVO Offshore bankarstvo (engl. offshore banking, nem. Offshore-Bankwesen) predstavlja finansijske lokacije i institucije koje nude bankarske usluge, porezne beneficije i povjerljivost stranim ulagačima depozita. Suština offshore poslovanja se zasniva na korišćenju offshore kompanija,osnovanih sa relativno malim sredstvima, za različite transakcije sa ciljem da se izbjegne kontrola poslovanja i plaćanje poreza, a po potrebi i sakrije identitet pravih vlasnika kompanije. Offshore kompanije osnivaju se u zemljama gdje su porezi vrlo niski ili ih nema (poreski rajevi), a svoje poslovne aktivnosti u cjelosti obavlja van nje.

Postoje tri osnovna uslova koja mora ispuniti offshore kompanija: • Vlasnici offshore kompanija moraju biti stranci u odnosu na državu/teritoriju u kojoj se ova kompanija osniva • Offshore kompanija mora biti osnovana sredstvima koja potiču van države/teritorije u kojoj je osnovana • Sav prihod koji ostvari off.kompanija mora biti ostvaren u inostranstvu Ove kompanije se uglavnom osnivaju u formi d.o.o. ili akcionarskih društava. Najčešće su trgovačke kompanije, ali tu su i finansijske, investicione, bankarske kompanije itd.

ISLAMSKO BANKARSTVO Prve institucije koje su poslovale po načelima islamskog bankarstva osnovane su 1963.godine u Egiptu, a razvoj se vezuje za 1975-tu godinu sa razvojem Islamske banke razvoja (finansira ekonomseke i socijalne programe zemalja članica na islamskom principu) i otvaranjem prve islamske komercijalne banke u Dubaiju. Islamsko bankarstvo je dio ekonomskog modela koji svoje principe zasniva na Kuranu i drugim tekstovima islama. Islamsko bankarstvo se realizuje u nekoliko vidova pružanja bankarskih usluga. Nije dozvoljena razmjena neekvivalentnih suma novca, kao što je slučaj kod kreditnih transakcija, gde se uz otplatu glavnice pojavljuje kamata (riba) kao cijena novca.

ISLAMSKO BANKARSTVO Prihvatljivo je finasiranje na principima zajedničkog ulaganja (mušaraka) i dijeljenje profita i gubitka. Tekući računi na koje se ne plaća kamata i banka garantuje povraćaj sredstava u svakom trenutku. Štedni računi koji garantuju povraćaj sredstava, ali ne donose učešće u profitu banke, s tim da uprava može da odluči da se isplati poklon kao znak zahvalnosti što su sredstava bila na raspolaganju. Investicioni računi gdje deponent dijeli sa bankom profit i gubitak od investicija, pa garancija za povraćaj sredstava u cjelosti nema. Finasiranje lizing transakcija (idžara) se realizuje putem 2 ugovora, prvo: komitent iznajmljuje dobro od vlasnika na dogovoren rok, a kada istekne rok na snagu stupa drugi ugovor: omogućava komitentu da otkupi dobro po određenoj ceni.

POSLOVI SA FINANSIJSKIM DERIVATIMA. Banke to rade radi zaštite od rizika (deviznog, kamatne stope). Derivati su izvedene HOV. Fjučersi su ugovori o kupoprodaji različite aktive (blagajnički depoziti, depozitni serfitikati, državne obveznice, i dr) u okviru kojih se isporuka i plaćanje te aktive vrši u određenom trenutku u budućnosti. Postoje i finansijski fjučersi, valutni, kamatni i fjučersi na tržišne indekse.Fjučers ugovori imaju četiri prepoznatljive karakteristike: oni su obavezujući ugovori; oni su standardizovani, respektujući kvalitet, stepen, mjesto i datum; oni su visoko likvidni; oni su ugovori sa klirinškom korporacijom.

SPECIFIČNI OBLICI BANKARSKOG POSLOVANJA/PRIMJER FJUČERS POSLOVA

Poslovi sa finansijskim derivatima. Forward je ugovor o kupoprodaji određene finansijske aktive po unapred definisanoj cijeni, gde će se isporuka aktive i konačno plaćanje odigrati određenog datuma u budućnosti. Kao i kod fjučersa i ovdje se radi vanbilansno evidentiranje, što je od posebnog značaja za vanbilansno prilagođavanje banaka. U odnosu na iznose i rokove, forvardsi su jednostavniji i fleksibilniji instrumenti od fjučersa.

Poslovi sa finansijskim derivatima. Forward je tipičan terminski ugovor koji sadrži sve potrebne elemente terminske trgovine Forvordi nisu standardizovani ugovori Cijene nisu transparentne Forvordima se ne može trgovati na berzi Ne postoje mehanizmi zaštite

Poslovi sa finansijskim derivatima. Finansijske opcije daju njihovom vlasniku pravo da kupi lil proda određenu fin. aktivu po unapred utvrđenoj cijeni na određeni dan ili u određeni period. Kupac opcije plaća prodavcu proviziju (opciona cijena/premija) kao nadoknadu za preuzeti rizik promene cijene aktive u osnovi opcije. Predmet opcije mogu biti HOV, valute, kamatna stopa i tržišni indeksi. Odnosi se regulišu opcionim sporazumom (Option Contract), u kome se kupcu opcije daje pravo da kupi ili proda određenu aktivu po fiksnoj (unapred ugovorenoj cijeni) u okviru određenog perioda vremena. Prodavac opcije, odnosno njen emitent ima obavezu, po istom sporazumu, da uradi ono što vlasnik od njega traži, dakle da proda ili kupi određenu aktivu, u određenom periodu vremena i po ugovorenoj cijeni.

Tipovi opcija Evropski tip – predstavlja opciju koju vlasnik može da iskoristi samo na dan dospijeća. Ne može je koristiti prije, već isključivo na dan koji je naznačen na opciji (Expiration Date). Američki tip – predstavlja opciju koju vlasnik može da iskoristi bilo kog dana od momenta kupovine pa do roka dospijeća. Ovaj tip je mnogo složeniji, što posebno dolazi do izražaja u procesu vrednovanja opcije.

SPECIFIČNI OBLICI BANKARSKOG POSLOVANJA-KLIRING
Kliring je utvrđivanje obaveza i potraživanja po osnovu hartija od vrednosti i novčanih sredstava između učesnika na organizovanom tržištu u vezi s poslovima sa hartijama od vrednosti. Primjena kliringa počela je u Engleskoj osnivanjem posebnih obračunskih zavoda radi izbjegavanja plaćanja i naplate u efektivnom novcu. Sve banke, kao članice ovakvih zavoda, vrše međusobna plaćanja prenošenjem (virmanom) potraživanja i dugovanja s računa na račun. Kliring (u platnom prometu) -Razmjena i obrada međubankarskih naloga za plaćanje radi obračuna bilateralnih ili multilateralnih neto iznosa koje svaka banka duguje, ili koje se svakoj banci duguju za poravnanje naloga za plaćanje uključenih u svaki klirinški krug.

SPECIFIČNI OBLICI BANKARSKOG POSLOVANJA-KLIRING
Klirinška kuća-Institucija na finansijskom tržištu koja se bavi kliringom (utvrđivanje obaveza i potraživanja u hartijama od vrednosti i novcu) i saldiranjem (izvršenje obaveza prenosom hartija od vrednosti ili plaćanjem) i koja upravlja rizikom u saldiranju transakcija, između ostalog, vođenjem marginskih računa. U međunarodnom platnom prometu bilateralni platni sporazumi (klirinzi) javljaju se nakon velike svjetske krize 1929/31. godine i postoje sve do danas. Bit i tehnika platnog prometa u okviru međunarodnog kliringa sastoji se u sljedećem: nema plaćanja slobodnim devizama nego dužnici iz obje zemlje podmiruju svoje obveze uplatama u nacionalnoj valuti u korist zbirnog (klirinškog) računa u svojoj zemlji, obično pri emisijskoj banci, a vjerovnici naplaćuju svoja potraživanja u svojoj zemlji i u svojoj nacionalnoj valuti. Da bi se otklonili nesporazumi u međusobnim odnosima, obično se u ovim sporazumima utvrđuje stabilna valuta treće zemlje kao klirinška valuta.

USLUŽNO BANKARSKO POSLOVANJE

Uslužni bankarski (komisioni) poslovi su specifični poslovi koji nemaju karakter ni aktivnih ni pasivnih bankarskih poslova, već su neutralni sa aspekta banke, a u funkciji su operativnog poslovanja i ostvarivanja prihoda po osnovu pružanja jednog broja usluga komitentima. U ovu vrstu bankarskih poslova spadaju: Trezorsko poslovanje- trezor je prostor u kome su smještena pakovanja gotovog novca, kasete sa gotovinom blagajne, HOV... slanje i prijem se vrši po kuriru, sa ili bez oružane pratnje,ili preporučeno pošiljkom Poslovi depoa – komitenti ostavljaju svoje vrijednosti kod banke u posebnim prostorima (depo), a banka se obavezuje da to čuva i da ih vrati u nepromijenjenom obliku. Mogu biti otvorne depo(vrijednosti se predaju u otvorenom vidu sa spiskom vrijednosti, a banka potvrđuje prijem) i zatvoreni(vrijednosti su zaključane ili zapakovane i zapečaćene od strane deponenta, tako da depozitar ne zna šta je primio u depo). Posebna vrsta depo poslova je izdavanje sefa.

Kastodi poslovi kada banka prima od komitenta nezapečaćene HOV i prima obavezu da naplaćuje kamatu, prinos ili dividendu, prati lutrijska izvlačenja po osnovu HOV, povećanje kapitala. Blagajničko poslovanje- poslovanje sa gotovinom. Blagajnik vrši uplate i isplate novca na osnovu naloga i dokumenata. Devizno-valutni i mjenjački poslovi spada kupovina i prodaja strane valute, čekova i kreditnih pisama, vođenje depozitnih računa građana, itd. Poslovi platnog prometa u zemlji i sa inostranstvom. Pod platnim prometom podrazumijevaju se sva plaćanja koja se vrše.

PROJEKTNO FINANSIRANJE BANAKA

Projektno finansiranje, je namijenjeno pravnim licima, prvenstveno za finansiranje izgradnje stambenih i poslovnih objekata namijenjenih daljoj prodaji ili rentiranju. Krediti se odobravaju preduzećima koja su osnovana isključivo za potrebe realizacije konkretnih projekata, a osnivači moraju biti subjekti sa iskustvom u oblasti građevinarstva. U praksi su generalno u ponudi slijedeći modeli finansiranja: Finansiranje izgradnje stambenih objekata namijenjenih daljoj prodaji na tržištu Finansiranje izgradnje poslovnih objekata namijenjenih prodaji ili rentiranju gdje je neophodno da je poznat budući kupac ili zakupac Finansiranje izgradnje turističkih objekata ukoliko je obezbijeđen ugovor sa internacionalnim operaterom za hotele Finansiranje kupovine zemljišta za buduću izgradnju

Takođe, obezbijeđena je mogućnost i za fizička lica da pod povoljnim uslovima dođu do stambenih kredita u objektima čiju izgradnju finansira Banka: Banka odobrava stambene kredite (uz mogućnost odloženog početka otplate) fizičkim licima za kupovinu stanova, u objektima čiju gradnju banka kreditira Novac od prodatih jedinica se uplaćuje na namjenski depozitni račun korisnika kredita - investitora Banka finansira izgradnju objekta, pa je tako suštinski i vlasnik objekta Sredstva od prodatih stanova ne mogu se tretirati kao sredstva koja pripadaju investitoru sve do dobijanja upotrebne dozvole; Novac od prodatih stanova koristiće se za otplatu kredita od momenta kad objekat dobije upotrebnu dozvolu Ovakvom konstrukcijom kupci su zaštićeni

Osnovne prednosti projektnog finansiranja : Sigurna investicija kako za investitora tako i za Banku Brža gradnja – dovoljna količina novca za izgradnju Brža prodaja stanova – povoljni stambeni krediti Banke Investitor nije prinuđen da u toku gradnje prodaje stanove po nižoj cijeni jer kupac nema rizik, a investitor ima sredstava za gradnju Akcenat je stavljen na analizu projekta, a ne na analizu preduzeća Projekat otplaćuje sam sebe (investitor ništa ne plaća Banci dok se objekat ne završi, a vraćanje kredita po dobijanju upotrebne dozvole je od priliva ostvarenih prodajom jedinica iz objekta koji je predmet kreditiranja) Projekat ne angažuje dodatni kolateral investitora

Iznosi kredita zbog veličine i ozbiljnosti projekata mogu biti i do 80% od ukupne vrijednosti projekta, a kod kupovine zemljišta do 50% vrijednosti. Period korišćenja kredita je usklađen sa dinamikom gradnje. Dinamika otplate - jednokratno iz prodaje sagrađenog objekta, sukcesivno u skladu sa prilivima od prodaje ili izdavanja objekata, kvartalno ili mjesečno.

ELEKTRONSKO BANKARSKO POSLOVANJE

ELEKTRONSKO BANKARSKO POSLOVANJE-PREDNOSTI
Radno vrijeme Internet banaka Osnovna prednost Internet banaka je u njihovom neograničenom radnom vremenu. Internet banke pružaju usluge svojim klijentima 24 sata dnevno, 7 dana u nedjelji, 365 dana godišnje. U tradicionalnom bankarstvu za obavljanje bankarskih usluga non-stop bilo bi potrebno angažovati tri smjene ljudi da svakodnevno radi 365 dana u godini i to u široko razgranatoj bankarskoj mreži .Potreban broj ljudi za obavljanje non-stop poslovanja bio bi izuzetno velik, baš kao i troškovi ovakvog načina poslovanja.

Prostorna neograničenost Internet bankarstva Internet bankarstvo je moguće obavljati sa bilo kog mjesta na svijetu. Potrebno je da korisnik ima otvoren račun u nekoj banci koja pruža usluge Internet bankarstva, da na mjestu iz kog obavlja poslovanje postoji kompjuter sa pristupom na Internet i da korisnik zna sve šifre koje su mu potrebne za ulazak na Internet banku i njegov račun. U klasičnom bankarstvu korisnik je vezan za mjesto i zemlju gdje postoji filijala banke u kojoj ima otvorene račune.

Brzina obavljanja transakcija Vrijeme potrebno za obavljanje Internet bankarskih transakcija, ne može se mjeriti sa potrebnim vremenom za obavljanje bankarskih transakcija u klasičnom bankarstvu. Za poslovanje u Internet banci potrebno je samo vrijeme za prijavljivanje u Internet banku i vrijeme za obavljanje same bankarske transakcije.

Cijena obavljanja bankarskih transakcija Internet bankarstvo je najjeftiniji oblik obavljanja bankarskih transakcija. Provizije koje se plaćaju za obavljanje bankarskih usluga u Internet bankarstvu su iste ili niže od onih u tradicionalnom bankarstvu.

ELEKTRONSKO BANKARSKO POSLOVANJE-NEDOSTACI
Zakonska regulativa u vezi Interneta i poslovanja na njemu, razlikuje se od zemlje do zemlje. Postoje dva moguća scenarija za rješenje zakonske regulative u poslovanju na Internetu. Prvi scenario, za koji se zalaže EU, je liberalnog tipa i zasniva se na potpunoj anonimnosti i privatnosti poslovanja. Drugi scenario, za koji se zalaže SAD, je zasnovan na kompletnoj kontroli poslovanja, transakcija i podataka od strane državnih organa.

Odbojnosti prema inovacijama kao prepreka u razvoju Internet bankarstva Inovacije i nove proizvode većina ljudi prihvata sa izvjesnom dozom nepovjerenja i nezainteresovanosti. Identična situacija je i sa Internetom i poslovanjem na njemu. Novi proizvod i inovacije prihvata u početku samo 2,5% konzumenata.

Nedostatak apsolutne sigurnost E-Bankinga Ne postoje savršeni sistemi zaštite. Postoji mnoštvo mjera sigurnosti, koje se sa više ili manje uspjeha, mogu primijeniti kao zaštita od napada hakera. Trenutno na tržištu kompjuterskih softvera postoji preko proizvoda za zaštitu, poput različitih sistema Firewall-a, programa zaštite od kompjuterskih virusa, enkripcionih sistema, sistema digitalnih potpisa...

ELEKTRONSKO BANKARSTVO ZA PRAVNA LICA Elektronsko bankarstvo je brz, efikasan i pouzdan sistem koji omogućava da putem Interneta pristupite banci nezavisno od vremena rada banke 24 časa dnevno, sedam dana u nedjelji. Na ovaj način možete obavljati finansijske transakcije, imati uvid u stanje i dnevne promjene na računu, preuzimati izvod od prethodnog dana, imati uvid u arhivske izvode , vršiti import i export izvoda u XML, XLS i TXT formatu. Da bi klijent obavljao platni promet elektronskim putem treba da ima otvoren račun kod banke, posjeduje računar odgovarajućih tehničkih karakteristika i ima mogućnost izlaza na Internet. Po odobrenom zahtjevu, koji se može predati na bilo kom šalteru Banke, klijent dobija paket koji sadrži: Smart karticu sa PIN kodom Čitač smart kartice Instalacioni CD

ELEKTRONSKO BANKARSTVO ZA FIZIČKA LICA Ovaj vid elektronskog bankarstva putem WEB-E Bank omogućuje da korisnik sa bilo kojeg mjesta, gdje ima pristup internetu, u bilo koje vrijeme – 24 časa dnevno, bez čekanja u redovima ostvari uvid u stanje i promet preko svog računa, kao i izvrši plaćanje svojih obaveza. Pristup i upotreba WEB-E Bank Ovoj vid elektronskog bankarstva namijenjen je fizičkim licima koja imaju otvoren račun u banci. Prijava na WEB E-Bank je omogućena putem korisničkog imena i lozinke i moguće je ostvariti sa bilo kojeg mjesta gdje korisnik ima pristup internetu. Korisniku je omogućeno da 24 časa dnevno može da dobije stanje i promet po svom računu, kao i da izvrši plaćanje svojih obaveza sa tekućim ili datumom valute unaprijed. Ko može postati korisnik ove usluge? Svi klijenti banke – fizička lica koji imaju otvoren račun u banci mogu po popunjavanju pristupnih obrazaca postati korisnici ovog servisa i uz priloženu kopiju ličnog dokumenta. Po popuni potrebnih obrazaca banka korisniku dostavlja korisničko ime i lozinku. Korisničko ime se šalje putem , a lozinka se uručuje korisniku lično u zatvorenoj koverti. Prijem korisničkog imena i lozinke korisnik pismeno potvrđuje.

ELEKTRONSKO BANKARSTVO ZA FIZIČKA LICA Vrste usluga WEB E-Bank servis korisnicima omogućuje da u svakom trenutku dobije brz, pouzdan i siguran (zaštićen od zloupotrebe od strane trećih lica) uvid u stanje i promete na svom računu. Korisniku je omogućeno da kroz arhivu prati sve promjene na svom računu do tri mjeseca unazad od momenta uključenja u WEB E-Bank. Plaćanje se vrši na unaprijed registrovane račune korisnika uplata u banci. Ova predregistracija korisnika uplata predstavlja dodatnu zaštitu od zloupotrebe elektronskog bankarstva od strane trećih lica. Korisnik može putem pisanih poruka da od banke dobije potrebne informacije vezane za upotrebu WEB E-Bank. Banka korisnika kroz obavještenja informiše o raznim bitnim činjenicima koje su potrebne za nesmetan rad WEB E-Bank. Korisnik WEB E-Bank može da na internet stranici dobije ovjeren primjerak naloga za plaćanje kada nalog bude izvršen od strane banke.

SWIFT Society for worldwide interbank financial telecommunication je udruženje za svjetske međubankarske finansijske telekomunikacije i predstavlja sistem odnosno međubankarsku mrežu i softver za elektronsku razmjenu poruka i obavljanje finansijskih transfera između banaka. Svaka finansijska institucija dobija svoj kod,koji ima dužinu osam karaktera.Korišćenjem proširenog koda od 11 karaktera,omogućava se direktno plaćanje određenoj filijali banke. SWIFT je 1985.godine instalirao satelitski link,koji je povezivao operativne centre SAD i Evrope, a 1987.godine u svoj sistem uključio oblasti hartija od vrijednosti i tržišta novca.

Poruke koje se razmjenjuju u SWIFT mreži su: Doznake i čekovi Transferi finansijskih institucija Devizna tržišta,tržišta novca i derivati Naplata i gotovinski inkaso Tržište hartija od vrijednosti Plemeniti metali i investicione grupe Akreditivi i garancije Putnički čekovi Upravljanje gotovinom i korisnički status. Banka pošiljalac je odgovorna za unos podataka u sistem,pravilnost formata,šifriranje i formiranje ulaznog sekvencijalnog broja.Operativni centar provjera ISN-Input sequence number,obavlja arhiviranje poruke i formira izlazni sekvencijalni broj.

UPRAVLJANJE BANKARSKIM RIZICIMA

Rizik je mogućnost realizacije posljedice nekog događaja, koja je veoma često neželjena. Ovo konkretno u oblicima ekonomske aktivnosti znači da realizacija određenog događaja može uticati na poslovni rezultat u negativnom smislu - ostvarivanjem gubitka. Rizik je: Vjerovatnoća gubitka ili izloženost gubitku; Mogućnost ili šansa za nastanak gubitka; Opasni poduhvati, koji povećavaju vjerovatnoću učestalosti ili ozbiljnosti od gubitka; Gubitak potencijalnog iznosa novčane jedinice; Mogućnost da stvarni gubici odstupaju od očekivanih; Psihološka neizvjesnost u odnosu na gubitak.

DEFINISANJE RIZIKA KOD BANAKA Standardna međunarodna klasifikacija rizika: kreditni rizik likvidonosni rizik rizik plaćanja devizni ili valutni rizik rizik zemlje tržišni rizik operativni rizik.

Rizici u poslovanju banaka su karakteristika svakog bankarskog posla. Upravljenje rizikom se razvilo iz djelatnosti osiguranja jer se tradicionalnim procesima osiguranja nisu mogli efektivno i ekonomično rješavati problemi rizika u svim situacijama. Upravljanje rizicima predstavlja dio poslovne politike banke, a saglasno tome upravljanje rizikom se može definisati kao bančina funkcija osiguranja od rizika odnosno pod upravljanjem se podrazumijeva skup aktivnosti: identifikaciju izloženosti riziku za sve kategorije sredstava uz procjenu potencijalnih gubitaka, procjenu rizika koja obuhvata mjerenje i analizu gubitaka u prošlosti, kontrolu rizika u smislu smanjenjna ili eliminisanja rizika primjenom svih vrsta obezbjeđenja, finansiranje rizika obezbjeđenjem rezervi i osiguranjem, razvoj administrativnih tehnika i koršćenje stručnih znanja - upravljanje rizikom. Generalni cilj upravljanja bankarskim rizicima je optimizacija odnosa rizika i prinosa.

Vrijednost pod rizikom (VaR-Value at Risk) je maksimalni gubitak koji može da nastupi pri datom nivou tolerancije. VaR se može izračunati na svim poslovnim nivoima banke. VaR investitorima daje odgovore na pitanja kao što su "Koji je najgori scenario koji može da nastupi?", ili "Koju količinu sredstava mogu da izgubim ako je mjesec u kome se investiram krajnje nepovoljan?" VaR metod se određuje na osnovu: Visine izloženosti gubitku; Vrednosti standardne devijacije i Izabranog nivoa tolerancije. VaR ima tri komponente: – Vremenski period u okviru koga se izračunava VaR (dan, mjesec ili godina, mada su to češće kraći vremenski intervali); – Nivo povjerenja (stepen tačnosti) na koji investitor može da računa (ovaj nivo se obično postavlja na 95% ili 99%); – Količina sredstava koju investitor može da izgubi (obično izražena u novčanim jedinicama ili u procentima).

VaR, pored ostalih funkcija, ima i ulogu pri definisanju adekvatne visine kapitala pod rizikom (CaR-Capital at Risk). CaR je iznos kapitala koji je potreban za apsorpciju potencijalnih gubitaka u odnosu na određeni nivo tolerancije. On se tretira kao krajnja zaštita banke od nesolventnosti. Dok se putem VaR-a mogu odrediti maksimalni gubici za investitora, CaR daje odgovor na pitanje koji nivo kapital je adekvatan u odnosu na nivo rizika sa kojim je banka suočena.

VaR i CaR se razlikuju u 2 tačke: CaR se koristi na globalnom nivu, gdje su svi rizici integrisani. Definiše potreban kapital u odnosu na skup svih rizika koji nastaju. VaR se mnogu češće koristi na individualnom nivou, za pojedinačne klijente, proizvode ili organizacione jedinice. Nivo tolerancije kod CaR-a mora biti viši nego kod VaR-a, jer je u pitanju solventnost banke. Da bi CaR bio adekvatno i efikasno izračunat, mora da: se računa za cjelokupni portfolio banke; sadrži sve rizike sa kojima je banka suočena; nivo tolerancije bude izražen kao funkcija željenog nivoa solventnosti banke.

KREDITNI RIZIK Sastavni dio svakog kreditnog posla je kreditni rizik. Postoji vjerovatnoća da korisnici kredita neće biti sposobni da uredno servisiraju svoje obaveze, vezane za kamatu ili glavnicu kredita, i na taj način postoji mogućnost da se ugrozi poslovanje banke. Kreditni rizik se definiše kao rizik neizvršenja obaveze po osnovu nastalog duga tj. neplaćanja glavnice i kamate od strane dužnika. Kreditni rizik je najvažniji rizik, jer je glavni uzrok nesolventnosti banke. Udio pojedinih vrsta kreditnog rizika:

KREDITNI RIZIK Kreditni rizik treba posmatrati u kontekstu ulaženja u kreditne aranžmane sa novim komitentima ili sa padom kreditne sposobnosti postojećeg komitenta. Kada se ulazi u kreditne aranžmane sa novim komitentima sa kojima se do sada nije poslovalo mora se provjeriti kreditna sposobnost komitenta. Kada je kredit odobren treba i dalje pratiti kreditnu sposobnost zajmoprimca tj. pratiti stanje i razvoj kreditnog rizika u periodu kada je kredit odobren i iskorišćen, a prije nego što je započeta njegova otplata.

Rizik neispunjenja obaveza se definiše kao vjerovatnoća da klijent neće biti u mogućnosti da ispuni svoje obaveze prema banci. Rizik izloženosti nastaje usled neizvjesnosti koja se javlja u vezi sa veličinom sredstava koja su izložena riziku. Ovaj rizik se može zanemariti kod svih kreditnih linija koje imaju tačno ugovoren raspored isplate. Rizik pokrića definiše se kao vjerovatnoća povraćaja sredstava koja su izložena riziku naplate uslijed nemogućnosti klijenta da ispuni obaveze.

Odgovornost funkcije upravljanja kreditnim rizikom podrazumijeva ukupno upravljanje portfoliom rizičnih plasmana, sa ciljem formiranja i održavanja stabilnog i profitabilnog portfolia rizičnih plasmana. Tijela koja su odgovorna za upravljanje kreditnim rizikom su: Izvršni odbor - kvalitet kreditnog portfolija Kreditni odbor–odbor za upravljanje kreditnim rizikom - održavanje i razvijanje stabilnog i profitabilnog porfolija kredita i rizičnih plasmana Odjeljenje za upravljanje kreditnim rizikom (ili samo kreditni referent)-formulisanje prijedloga i sprovođenje odluka kreditnog odbora Odjeljenje(a) za poslove komercijalnog bankarstva – kreditne poslove (referent klijenta) - operativa

Klasične greške su: Odobrenje kredita bez prethodne provjere kreditne sposobnosti ili nedovoljne provjere Nepoštovanje propisanih procedura kod stranih komitenata Zasnivanju provjere na nepouzdanim ili nepotpunim podacima Olako prelaženje preko uočenih slabosti u poslovanju Ignorisanje ranih signala koji upozoravaju na pogoršanu sposobnost Nekompetentnost odgovornih lica u banci u procesu pregovaranja i zaključivanja ugovora

Za mjerenje kreditnog rizika na nivou ukupnog kreditnog portfelja mogu se koristiti modeli: KMV model- koristi podatke iz fin. izvještaja i podataka o cijeni akcija dužnika, Credit Metrics- koristi istorijske podatke kod matrice rejtinga i druge inpute, Credit Rise+ - koristi istorijske stope neizvršenja obaveza Model zasnovan na ocjeni portfelja- koristi simulaciju makroekonomskih faktora Altmanova ZETA analiza- za utvrđenje rizika bankrotstva, Chesser-ov credit scoring system.

KAMATNI RIZIK Kamata je cijena upotrebe zajmovnog kapitala. Zajmodavac dobija kamatu kao kompenzaciju za odlaganje sopstvene potrošnje, tj. za stavljanje na raspolaganje određenog novčanog iznosa. Kamatni rizik je rizik smanjenja profita uslijed promjena u visini kamatnih stopa. Izloženost banke je jer ona prihode i troškove usklađuje prema kamatnim stopama. Promjene kamatnih stopa utiču na visinu kamatne marže.

KAMATNI RIZIK Kamatni rizik proističe iz nepotpune sinhronizacije promjena kamatnih stopa na strani aktive i pasive. Bazičnu mjeru kamatnog rizika predstavlja koeficijent između stavki aktive osjetljivih na promjenu kamatne stope i stavki pasive osjetljivih na promenu kamatne stope. Ovaj koeficijent odražava spremnost banke da prihvati rizik u pogledu predviđanja budućih kretanja kamatnih stopa na tržištu. Ukoliko dođe do pada kamatnih stopa, a banka ima koeficijent veći od 1, njen prihod će se smanjiti, a u slučaju skoka oni će porasti.

Rizik promjene kamatnih stopa ima dva oblika: • Rizik osnove koja služi za utvrđivanje visine kamatnih stopa, kada su osnove na plasmane i obaveze različite • Rizik vremenskog neslaganja rokova u kojima dolazi promjena kamatne stope

Postoje tri modela za mjerenje kamatnog rizika: 1. Revalorizacioni model- polazi od ročne neravnoteže aktive i pasive koje mogu da budu revalorizovane u narednom periodu usled promjene kamatnih stopa. Procjena kamatnog rizika vrši se u odnosu na grupu ročnosti kojoj pripada (mjesec dana, 3, 6, 12 mjeseci), imajući u vidu da će se u narednom periodu kamatne stope aktive i pasive promijeniti. U okviru svake grupe izračunava se iznos visina aktive, pasive i neravnoteže, i na toj osnovi za svaku grupu se izračunava efekat promjena kamatnih stopa na kamatnu maržu.

Postoje tri modela za mjerenje kamatnog rizika: 2. Model ročnosti koristi se u razvijenim privredama, pošto se vezuje za tržišnu cijenu stavki iz aktive i pasive (kod HOV je to lako odrediti, ali kod kredita, to se može utvrditi samo ako postoji sekundarno tržište kredita). Po njemu se aktiva i pasiva valorizuju po tržišnim cijenama i na osnovu toga se mjeri kamatni rizik 3. Model trajanja koristi ponderisano prosječno vrijeme ročnosti aktive i pasive putem svođenja na sadašnje vrijednosti novčanih tokova

DEVIZNI RIZIK Kada je godine ukinut Bretton Woods-ski sporazum (treba istaći da je današnji svjetski finansijski poredak začet osnivanjem finansijskih institucija na konferenciji u Bretton Woodsu, država New Hampshire, SAD. Tim sporazumima je, između ostalog, uveden fiksni međunarodni paritet valuta, ili jednostavnije rečeno, vrijednost američkog dolara bila je vezana za zlato, a ostalim svjetskim valutama dodijeljene su fiksne vrijednosti u odnosu na dolar.

DEVIZNI RIZIK Glavne institucije osnovane u Bretton-Woodsu su Svjetska banka i Međunarodni monetarni fond.) , prešlo se sa fiksnih na fluktuirajuće kurseve, i uvedena je jedna nova monetarna dimenzija u međunarodnoj trgovini sa kojom se poslovni i finansijski partneri do tada nisu sreli. Umesto relativno čvrsto uspostavljenih kurseva vezanih za dolar ili zlato, fluktuirajući kursevi su se mijenjali gotovo svakodnevno. To je dovelo do pojave nesigurnosti učesnika u međunarodnoj razmjeni da se ona neće obaviti na ekvivalentnoj osnovi. U poslovnom i finansijskom smislu došlo je do veće neizvjesnosti kod obavljanja poslova sa inostranstvom kao i do ozbiljnijeg pristupa donošenju poslovnih odluka u međunarodnoj trgovini.

Smatra se da postoje tri moguće izloženosti banke riziku deviznog kursa: Ekonomska - izloženost riziku koji rezultira iz realne promjene kursa valuta u odnosu na valute konkurencije, u kom slučaju su povoljniji konkurentski troškovi, profit, prodaja..... Transakciona (vremenska) - nastaje uslijed vremenskog nepodudaranja preuzimanja finansijske obaveze i njenog plaćanja. Sve banke i preduzeća koja su se opredijelila za dugoročno poslovanje na međunarodnom tržištu, izložena su transakcionom riziku deviznog kursa, jer u svakom poslu postoji duža ili kraća razlika između zaključivanja i izvršenja posla. Ta vremenska distanca predstavlja mogući izvor transakcione izloženosti.

Konverziona (bilansna) - naziva se još i konverziona, računovodstvena ili translatorna. Suština bilansne izloženosti riziku deviznog kursa je uticaj promjene kurseva na pozicije aktive i pasive, koje nisu u domaćoj valuti u bilansu stanja i bilansu uspjeha banke između dva perioda. To znači, da se imovina, kapital, potraživanja i obaveze banke, koji su denominirani u stranoj valuti, bilansiraju ili prevode u domaću valutu.

LIKVIDONOSNI RIZIK Predstavlja rizik da banka ne posjeduje dovoljno likvidnih sredstava za izmirivanje dospjelih obaveza ili da dođe do neočekivanih odliva likvidnih sredstava. U savremenim uslovima ovaj rizik ima sekundarni značaj zato sto se obično pokriva drugim instrumentima. Kod ovog rizika, banka se suočava sa dva problema – manjkom likvidnih sredstava ili mogućnošću da na tržištu mobiliše likvidna sredstva. Likvidonosni rizik se tretira kao glavni rizik kada nelikvidnost velikih razmjera dovodi do bankrotstva banke. Pritom, slučajevi ekstremne nelikvidnosti banke su obično rezultat preuzimanja drugih rizika (pr: veliki gubici koji dalje izazivaju bijeg drugih deponenata i velike odlive sredstava čime se prouzrokuje kriza likvidnosti banke).

RIZIK NESOLVENTNOSTI Rizik nesolventnosti pokazuje koliko može da opadne vrijednost aktive, prije nego što se ugrozi pozicija deponenta i kreditora banke. Banka je nesolventna kada obaveze prevazilaze aktivu. Javlja se kao posljedica slijedećih rizika: kreditnog, likvidnosti, kamatne stope, tržišnog, deviznog i vanbilansnog. Tradicionalne mjere rizika ističu učešće akcijskog kapitala u ukupnoj aktivi, i učešće akcijskog kapitala u ukupnim depozitima. Savremene mjere uključuju poređenje akcijskog kapitala i riziko ponderisane aktive, obuhvatanje vanbilansnih pozicija u mjerenju adekvatnosti kapitala, kao i mjere koje porede rast aktive sa rastom akcijskog kapitala

TRŽIŠNI RIZIK Tržišni rizik predstavlja rizik nepovoljnih devijacija tržišnih vrijednosti HOV u portfoliju banke koje su uzrokovane kretanjima tržišnih parametara, u periodu posjedovanja hartija. Realizacija ovog rizika se ogleda u smanjenju vrijednosti bankarskih pozicija. Ovo je bitna komponenta rizika kod investicionih banaka ili kod banaka kod kojih je veliki dio aktivnosti vezan za trgovačku knjigu. Njegovi osnovni pokretači su kamatne stope, devizni kursevi, berzanski indeksi itd. Tržište brzo reaguje na različite signale korekcijom cijena hartija od vrednosti i time se utiče na vrijednost portfolija banaka. Da i se kontrolisala izloženost neophodno je postaviti granične vrednosti u odnosu na varijacije. Rizik se mjeri VaR metodologiji.

OPERATIVNI RIZIK U Bazelskom sporazumu iz operativni rizik se definiše kao rizik direktnog ili indirektnog gubitka koji proističe iz neadekvatnih ili pogrešnih internih procesa, ljudi i sistema ili iz eksternih događaja. U širem značenju ove definicije može se reći da je banka izložena operativnim rizicima zbog niza činilaca i faktora kao što su ljudski faktor, tehnički faktor, procesne radnje i informaciona tehnologija. Mjeriti operativni rizik znači ocijeniti koja je vjerovatnoća da se desi nepoželjan slučaj kao i koji je trošak koji ga prati, a trošak operativnog rizika u raznim vidovima može biti veoma veliki.

OPERATIVNI RIZIK Rizik menadžmenta prouzrokuju ljudi koji upravljaju bankom i uključuju rizik pronevjere, organizacioni rizik, rizik sposobnosti i rizik nadoknade. Aktivnosti koje mogu dovesti do značajnih gubitaka za banku, a spadaju u operativne rizike su: Interne prevare, koje obuhvataju namjerno pogrešno tumačenje podataka, krađu od strane zaposlenih, itd. Eksterne prevare, koje obuhvataju pljačke, falsifikovanje čekova i štetu koja može nastati hakovanjem kompjutera banke.

OPERATIVNI RIZIK Prava zaposlenih i sigurnost na radnom mjestu. Ovdje spadaju prava zaposlenih na lični dohodak, ugrožavanje zdravlja zaposlenih i pravila o sigurnosti, organizovane aktivnosti, diskriminaciona prava. Prava klijenata i loša praksa u vezi sa proizvodima i poslovanjem. Ovdje spadaju povrede tajnosti podataka klijenata, pranje novca, prodaja neautorizovanih proizvoda i nedozvoljeno trgovanje preko računa banke.

OPERATIVNI RIZIK Šteta koja je učinjena fizičkim dobrima. Na primjer, terorizam, vandalizam, zemljotresi, požari i poplave. Ometanje poslovnog procesa i pad sistema. Na primjer, problemi sa hardverom i softverom, problemi u telekomunikaciji Upravljanje procesom i izvršenje, na primjer greške pri unosu podataka, greške pri upravljanju kolateralom, nekompletna dokumetacija, nedozvoljen pristup računima klijenta

BANKARSKE PREVARE I PRANJE NOVCA

Prevare mogu biti insajderske i autsajderske, a druga opasnost je pranje novca. Insajderske prevare su: Špekulativni trgovac–najopasnij, imaju ovlašćenja da investiraju u HOV, pa bez ovlašćenja ulaze u rizične investicije. Kada se investicija pokaže kao loša, oni ponovo bankarskim sredstvima ulaze u nove visoko rizične investicije kako bi pokrili prethodni gubitak.

Lažni krediti–kada nepošten službenik/menadžer odobri kredit bez ispunjenih uslova, pa zajmoprimac proglašava bankrotstvo i nestaje sa parama. Prevare kod transfera sredstava – kod elektronskog bankarstva se daju lažni nalozi (obično na of-šor račun) Prikupljanje depozita bez prava pomoću naziva gdje bez prava stoji da je to banka

Autsajderske prevare su: Prevare sa čekovima, prepravljanje iznosa, falsifikovanje čekova, krađa.... Falsifikovanje finansijskih izveštaja od strane zajmoprimca, na osnovu čega im se daje kredit

Lažni akreditivi, izdaju ih organizacije koje su banke samo po nazivu, a često su registrovane u of-šor centrima Piramidalne šeme kod zemalja u tranziciji Prevare sa instrumentima prvoklasnih banaka predstavlja trgovinu instrumentima za koju se neistinito tvrdi da su ih izdale banke.

PREVARE U ELEKTRONSKOM BANKARSTVU Glavni rizici koji su povezani sa elektronskim bankarstvom su: strateški rizik, operativni rizik (uključujući rizik sigurnosti i pravni rizik), kreditni, tržišni i likvidonosni rizik. Elektronsko bankarstvo povećava zavisnost banaka od informatičke tehnologije. Internet kao otvorena mreža povećava u velikoj mjeri značaj kontrole sigurnosti, tehnika autentifikovanja komitenata, zaštite podataka, procedura vođenja dnevnika i standarda privatnosti komitenata.

MEĐUNARODNO BANKARSTVO

Potreba za razvojem međunarodne trgovine i privrede u cjelini provociraju i razvoj međunarodnog bankarstva na višem nivou. Tim povodom, ali ne samo tim, inicaran je razvoj multinacionalnog bankarstva. Multinacionalno bankarstvo podrazumijeva bankarske operacije koje se izvode iz više različitih zemalja i nacionalnih sistema. To znači da multinacionalno bankarstvo isključuje dijelom aktivnosti domaćih banaka na domaćem tržištu, ali i obuhvata off shore aktivnosti tih banaka. Multinacionalna bankarska preduzeća u osnovi traže ravnotežu tri važna aspekta u svojim aktivnostima: korespondentska i kontokorentna, kao i organizaciona mreža svog partnera u različitim zemljama i regionima, poznavanje lokalnih prilika u različitim zemljama i regionima i prosječnu cijenu i efikasnost bankarskih usluga.

Na tim osnovama, razlikuju se dva oblika integracije: • Vertikalna integracija se identifikuje u situacijama kada multinacionalna preduzeća pokrivaju sve faze organizacije proizvodnje i prikupljanja sredstava (depozita). • Horizontalna integracija, koja se preko nove organizacije i novih znanja prenosi na nove lokacije, uz minimalne troškove.

INSTITUCIJE MEĐUNARODNOG MONETARNOG SISTEMA Ciljevi Međunarodnog monetarnog sistema su : Uravnotežen razvoj međunarodne trgovine – doprinos jačanju i održavanju određenog stepena zaposlenosti i realnog dohotka kao izvornih ciljeva ekonomske poltike. Stabilnost valutnih kurseva – održavanje valutne ravnoteže i izbjegavanje konkuretnih depresijacija kursa. Ostvarivanje multilateralnog sistema plaćanja – za redovna plaćanja među članicama i uklanjanje valutarnih ograničenja koja stoje na putu razvoja svjetske trgovine.

MEĐUNARODNI MONETARNI FOND (IMF) U cilju uređivanja međunarodnih ekonomskih odnosa sprovođene su brojne aktivnosti nakon Drugog svjetskog rata. Kao rezultat istih, na konferenciji u Breton-Vudsu je 1944.godine donijeta odluka da se osnuje Međunarodni monetarni fond – MMF (eng. International Monetary Fond – IMF). U pregovorima su učestvovale delegacije iz 45 zemalja, uključujući i Sovjetski Savez koji se, prema tome, može smatrati jednim od osnivača. Jugoslavija je, takođe, bila jedan od osnivača.

MEĐUNARODNI MONETARNI FOND (IMF) Opšti cilj MMF-a je da podstiče zemlje da vode adekvatnu ekonomsku politiku kao i da, kada se za to stvore uslovi, finansira programe za rješavanje platnobilansnih teškoća. Kako bi se ostvario taj – opšti cilj, MMF radi na ostvarivanju pojedninačnih ciljeva, a to su: Poboljšanje međunarodne monetarne saradnje kroz permanentne konsultacije zemalja članica; Ostvarivanje uravnotežene i rastuće međunarodne trgovine u cilju obezbjeđivanja visoke stope zaposlenosti, realnih dohodaka i privrednog razvoja u cjelini;

MEĐUNARODNI MONETARNI FOND (IMF) Održavanje stabilnih deviznih kurseva kao i uredno funkcionisanje valutnih aražmana između zemalja članica; Uspostavljanje multilateralnog sistema međunarodnog plaćanja; Pomaganje zemljama koje su suočene sa ozbiljnim platno-bilansnim teškoćama; I kao rezultat svega toga, pomaže skraćenje stepena i vremena trajanja platno-bilansnih neravnoteža zemalja članica.

MEĐUNARODNI MONETARNI FOND (IMF) Kako bi se ostvarili navedeni ciljevi, neophodno je sprovesti niz aktivnosti koje možemo svrstati u tri grupe: U prvoj grupi nalaze se aktivnosti koje su vezane za nadzornu funkciju MMF. U tom pravcu, zadatak MMF je da redovno prati ekonomsku politiku koju sprovode zemlje-članice i da da ocjenu uspješnosti jednom godišnje. U drugoj grupi su aktivnosti vezane za finansijsku pomoć. MMF obezbjeđuje kredite i zajmove zemljama-članicama koje su suočene sa platno-bilansnim teškoćama. Treća grupa aktivnosti se odnosi na tehničku pomoć. Najviše primjera imamo u bivšim socijalističkim zemljama koje prelaze sa centralizovanog na tržišni sistem.

MEĐUNARODNI MONETARNI FOND (IMF) Kvote se zasnivaju na ekonomskim indikatorima (ali i na politčkim konsideracijama) i mijenjaju se u okviru periodičnih revizija, koje Fond preduzima u cilju prilagođavanja nivoa i strukture kvota kretanjima u svjetskoj privredi i međunarodnoj trgovini. Kvota zemlje članice služi kao baza za utvrđivanje broja glasova kojima zemlja raspolaže u Fondu.

MEĐUNARODNI MONETARNI FOND (IMF) Kvote se zasnivaju na ekonomskim indikatorima (ali i na politčkim konsideracijama) i mijenjaju se u okviru periodičnih revizija, koje Fond preduzima u cilju prilagođavanja nivoa i strukture kvota kretanjima u svjetskoj privredi i međunarodnoj trgovini. Kvota zemlje članice služi kao baza za utvrđivanje broja glasova kojima zemlja raspolaže u Fondu. Ukupna vrijednost upisanih kvota svih zemalja članica iznosi 290 milijardi dolara. MMF funkcioniše kao akcionarsko društvo. Visina upisane kvote pojedine zemlje određuje njenu glasačku poziciju i veličinu finansijske pomoći koju može da koristi. U MMF i Svjetskoj banci se i visina upisane kvote i odobreni zajmovi izražavaju u specijalnim pravima vučenja.

MEĐUNARODNI MONETARNI FOND (IMF) Organi upravljanja MMF su : Odbor guvernera (Board of Governors), Izvršni odbor (Executive Board) i direktor (Managing Director). Odbor guvernera, kao najviši organ upravljanja, čine predstavnici svih zemalja članica, njihovi ministri finansija ili guverneri centralnih banaka. Ovo tijelo se sastaje jednom godišnje, kako bi razmatralo najvažnija pitanja politike MMF. Svakodnevnim aktivnostima MMF-a rukovodi Izvršni odbor koga čini 24 izvršnih direktora. Osam zemalja sa najvećim udjelom, (SAD, Japan, Njemačka, Francuska, Ujedinjeno Kraljevstvo, Kina, Rusija i Saudijska Arabija) su predstavljene sa po jednim izvršnim direktorom, dok se 16 drugih izvršnih direktora bira za grupe zemalja. Na čelu Izvršnog odbora je direktor, kao najviši organ MMF-a.

EVROPSKA CENTRALNA BANKA (ECB) Prije uvođenja eura dvanaest različitih nacionalnih centralnih banaka formulisale su monetarnu politiku u Eurolendu. Svaka od ovih institucija od Njemačke Bundesbank do Irske Central Bank of Ireland, samostalno su odredile nacionalne kamatne stope, mada je formalna i neformalna saradnja bila pristupna na mnogim nivoima. Međutim godine ECB je preuzela ekskluzivna ovlašćenja na polju monetarne politike Eurolenda. Sada dvanaest centralnih banaka funkcionišu kao podređene članice centralnog bankarskog sistema i Evropskoj banci pomažu da sprovode određenu politiku. Ovaj sistem kao cjelina poznat je pod nazivom Evropski sistem centralnih banaka European System of Central Banks

EVROPSKA CENTRALNA BANKA (ECB) Primarni cilj ECB predstavlja održavanje stabilnosti cijena. Stabilnost cijena je definisana kao godišnji porast harmonijskog indeksa potrošačkih cijena za ispod 2%, dok donja granica nije eksplicitno navedena mada se i deflacija smatra kao odstupanje od cilja stabilnosti cijena. Strategija Eurosistema odnosi si se na srednji rok. Kao glavni zadaci Eurosistema (ECB i centralne banke zemalja članica EU) se navode slijedeći: definisanje i implementacija monetarne politike na području EMU, vođenje operacija konverzije, držanje i upravljanje službenim rezervama zemalja članica, promocija operacija finog prilagođavanja.

MEĐUNARODNO BANKARSTVO(EBRD)
Osnovni cilj EBRD je da obezbijedi razvojno finansiranje infrastrukturnih projekata, koji su značajni za nacionalne privrede a za koje nije zainteresovan privatni kapital. U početku aktivnost EBRD je bila koncetrisana na obnovu ratom uništene Zapadne Evrope, a danas je to privredni razvoj Trećeg svijeta. Zajmovi se odobravaju ekonomskom rukovodstvu zemlje a može, uz garanciju države, i privatnim preduzećima i bankama. Krediti EBRD su srednjoročni ili dugoročni sa rokom do 20 godina. Period od prve tranše do početka vraćanja kredita iznosi, obično, 5 godina.

Ova Banka nudi više vrsta kredita i to : krediti u više valuta, krediti u jednoj valuti i krediti u jednoj valuti po fiksnoj kamatnoj stopi. Primalac kredita ili zajma može tražiti da dobije kredit u više valuta, a kamatna stopa se utvrđuje polugodišnje. Zajmovi u jednoj valuti se pojavljuju u zavisnosti od raspolaganja iznosa u datoj valuti. Postoji pravilo da se zajmovi u jednoj valuti ne nude u valutama ni jedne od članica zajmoprimca. Prilikom procjenjivanja kreditne sposobnosti zemlje, IBRD gleda bar deset godina unaprijed, koristeći projektovane grafikone, kako bi se prikazao očekivani rast u pozicijama platnog bilansa.

HVALA NA PAŽNJI!

BANKARSKO POSLOVANJE Prof.dr Ivo Županović,

Presentazioni simili

Presentazione sul tema: "BANKARSKO POSLOVANJE Prof.dr Ivo Županović,"— Transcript della presentazione:

Presentazioni simili

Sul progetto

Feed-back

Entrare

Autorizzarsi attraverso i social network:

BANKARSKO POSLOVANJE Prof.dr Ivo Županović,

Presentazioni simili

Presentazione sul tema: "BANKARSKO POSLOVANJE Prof.dr Ivo Županović,"— Transcript della presentazione:

Presentazioni simili

Sul progetto

Feed-back