MATERIALETPREJ GURI NATYROR 1

NJOHURI TË PËRGJITHSHME Në materialet prej guri natyror bëjnë pjesë materialet dhe elementet që përftohen me anën e përpunimit mekanik (shpërthimeve, copëtimit, sharrimit) të shkëmbinjve natyrorë malorë. Në materialet prej guri natyror bëjnë pjesë materialet dhe elementet që përftohen me anën e përpunimit mekanik (shpërthimeve, copëtimit, sharrimit) të shkëmbinjve natyrorë malorë. këto lloje materialesh, quhen materiale ndërtimi jominerale kanë dhe ruajnë të pandryshuar strukturën dhe vetitë e shkëmbit natyror mëmë. këto lloje materialesh, quhen materiale ndërtimi jominerale kanë dhe ruajnë të pandryshuar strukturën dhe vetitë e shkëmbit natyror mëmë. 2

Veçojmë dy drejtime kryesore të përdorimit të tyre: Veçojmë dy drejtime kryesore të përdorimit të tyre: - Së pari, këto materiale përdoren për qëllime ndërtimi - Së pari, këto materiale përdoren për qëllime ndërtimi - Së dyti, shkëmbinjtë natyrorë përdoren gjërësisht si lëndë të para në industrinë e prodhimit të materialeve të ndërtimit për të përftuar materiale artificiale 3

MINERALET SHKËMBFORMUESE Mineralet, në një trup natyror dhe homogjen sipas përbërjes kimike, strukturës dhe vetive fizike janë formuar si rezultat i proceseve fiziko-kimike që kanë ndodhur në sipërfaqe ose në thellësi të Tokës. Mineralet, në një trup natyror dhe homogjen sipas përbërjes kimike, strukturës dhe vetive fizike janë formuar si rezultat i proceseve fiziko-kimike që kanë ndodhur në sipërfaqe ose në thellësi të Tokës. 4

Sipas përhapjes në natyrë të gjitha mineralet ndahen në: Sipas përhapjes në natyrë të gjitha mineralet ndahen në: a) shkëmbformuese dhe mineralformuese (prej të cilave përbëhen kryesisht formacionet shkëmbore dhe xeherorët); b) të rëndësisë dytë (përmbajtja e tyre në shkëmbinjtë nuk i kalon 1%); c) mineralet e rralla që takohen në sasi jo të mëdha. 5

Çdo mineral ka veti komplekse, më kryesoret prej të cilave janë: përbërja kimike, ndërtimi strukturor, kompaktësia dhe vetitë mekanike (fortësia, rezistenca dhe shpetëzimi), vetitë optike (ngjyra, tejdukshmëria, shkëlqimi), vetitë termike, elektrike dhe magnetike. Çdo mineral ka veti komplekse, më kryesoret prej të cilave janë: përbërja kimike, ndërtimi strukturor, kompaktësia dhe vetitë mekanike (fortësia, rezistenca dhe shpetëzimi), vetitë optike (ngjyra, tejdukshmëria, shkëlqimi), vetitë termike, elektrike dhe magnetike. 6

Ndër vetitë mekanike vetia e fortesisë vitin 1811 F. Mohs Ndër vetitë mekanike dallohet vetia e fortesisë e cila përcaktohet me anën e shumë metodave, por, në mineralogji, më tepër përdoret metoda e vlerësimit të fortësisë relative sipas shkallës së Mohs-it (përcaktuar në vitin 1811 nga shkencëtari gjerman F. Mohs). Midis karakteristikave forma e kristaleve Midis karakteristikave te veçanta të mineraleve dallohet forma e kristaleve, komponentët kryesorë të së cilës janë: plani, boshti dhe qendra e simetrisë. 7

Mbi bazën e këtyre komponentëve, mineralet kristaline duke ndryshuar a, b, c ose këndet α, β, γ sipas akseve formojnë shtatë trajta me forma të ndryshme të ashtuquajtura sisteme kristalinë Mbi bazën e këtyre komponentëve, mineralet kristaline duke ndryshuar a, b, c ose këndet α, β, γ sipas akseve formojnë shtatë trajta me forma të ndryshme të ashtuquajtura sisteme kristalinë Imazhi: kubike(kub); tetragonale(prizëm i rregullt me bazë katrore); rombike (prizëm i rregullt me bazë rombi); monoklinike (prizëm i rregullt me bazë paralelogrami); triklinike (prizëm me bazë paralelogrami); heksagonale(prizmi i rregullt me bazë heksagonale); 8

KLASIFIKIMI I SHKËMBINJVE NATYRORË shkëmbinjtë natyrorë KLASIFIKOHEN në tri grupe kryesore: shkëmbinjtë natyrorë KLASIFIKOHEN në tri grupe kryesore: - vullkanike ose magnetike, - sedimentare, - metamorfike. 9

Imazhi: Shkëmbinj vullkanike ose magnetike, 10

Shkëmbinjtë magmatikë janë formuar si rezultat i ftohjes dhe i ngurtësimit të llavës (magmës), së dalë nga thellësia e Tokës Shkëmbinj vullkanike ose magnetike, 11

Shkëmbinj të thellësisë (ose intruzivë) – janë formuar si rezultat i ngurtësimit të ngadalshëm të magmës në thellësi të mëdha nga sipërfaqja e Tokës, në kushte të një temperature dhe një presioni të lartë të krijuar nga masa e tokës së ndodhur mbi to. graniti, sieniti, gabro, dioriti etj Imazhi: 12

Shkëmbinj të sipërfaqes (ose efuzivë) janë formuar nga ngurtësimi i magmës në shtresat e sipërme të Tokës, në mungesë të trysnisë. Prej këtyre kushteve, shkëmbinjtë e ngurtësuar paraqiten në trajtën e masave amorfe. porfiret kuarcore, ndezitet, bazaltet dhe diabazet, tufet vullkanike Tuf vullkanik Imazhi: 13

Vetitë e shkëmbinjve vullkanikë ose magmatikë Vetitë e shkëmbinjve në funksion të përbërjes kimike - acidë (S i O 2 >66%), - mesatarë acidë (S i O 2 52 deri 66%), - bazikë (S i O %), - ultrabazikë (S i O 2 më pak se 45%). 14

Mineralet shkëmbformuese, të shkëmbinjve vullkanikë ose magmatikë A) mineralet e grupit silicor (kuarci); B) shpatet fushore; C) silikatet ferromagneziale; D) mikat. 15

Kuarci (SiO2) Kuarci (SiO2) është përbërësi kryesor i shkëmbinjve natyrorë, si p.sh. kuarciteve, graniteve etj. Kompaktësia e kuarcit është relativisht e lartë, 2650 kg/m³ dhe fortësia sipas shkallës minerallogjike të fortësisë 7. Imazhi: Kuarci Granit 16

Shpatet fushore Shpatet fushore janë grupi i mineraleve më të përhapura te shkëmbinjtë natyrorë, përbëjnë më shumë se 50% të tyre. Përbëhen shumica e shkëmbinjve magmatikë, si granitet, sienitet, gabrot, andezitet, dioritet etj. Gabro Imazhi: Sienit Andezit 17

Shpatet fushore janë minerale shumë të forta; fortësia e tyre është e shkallës 6 deri 6.5, kompaktësia kg/m³, temperatura e shkrirjes 1100 deri 1500 °C. - Rezistenca mekanike e shpateve fushore është më e ulët se ajo e kuarciteve, ajo ndryshon nga 120 deri 170 MPa. 18

Silikatet ferromagneziale Silikatet ferromagneziale janë minerale që bëjnë pjesë në përbërjen e shkëmbinjve magmatikë bazikë, kanë ngjyrë të errët dhe bazicitet të lartë (gabrot, bazaltet, diabazet etj). Imazhi: Bazalt Diabaz 19

Silikatet ferromagneziale Silikatet ferromagneziale Kanë kompaktesi më të lartë se kuarci dhe shpatet fushore (3200 ÷ 3600) kg/m³, fortësi sipas shkallës së Moss-it (5,5 ÷ 7,0). Këto minerale janë pak të thyeshme. Mineralet më të përhapura të këtij grupi janë: piroksenet, amfiboli dhe olivina. 20

Mikat Mikat Janë grupe mineralesh të alumino silikateve të hidratuara. Veçori e mikave është zbërthimi i lehtë i tyre në peta të holla elastike dhe të përkulshme. Prania e tyre çon në uljen e qëndresës mekanike të shkëmbinjve, në shpejtimin e shpërbërjes, si dhe vështirëson fërkimin dhe shkëlqimin e tyre. Imazhi: 21

Shkëmbinjtë sedimentarë Janë formuar si rezultat i proceseve kimike, fiziko-kimike dhe biologjike që kanë ndodhur në zonën e kores së Tokës. Janë formuar si rezultat i proceseve kimike, fiziko-kimike dhe biologjike që kanë ndodhur në zonën e kores së Tokës. Nën veprimin e ujit dhe të erës një pjesë e tyre ndryshon përbërjen dhe zhvendoset duke u depozituar në vende të ulëta të liqeneve, të deteve dhe të lumenjve duke formuar, në këtë mënyrë, shkëmbinjtë sedimentarë. Nën veprimin e ujit dhe të erës një pjesë e tyre ndryshon përbërjen dhe zhvendoset duke u depozituar në vende të ulëta të liqeneve, të deteve dhe të lumenjve duke formuar, në këtë mënyrë, shkëmbinjtë sedimentarë. 22

Sipas mënyrës së precipitimit, shkëmbinjtë sedimentarë ndahen në tre grupe: Sipas mënyrës së precipitimit, shkëmbinjtë sedimentarë ndahen në tre grupe: - depozitime mekanike, - depozitime kimike, - depozitime organike. 23

Depozitimet mekanike të shkrifëta: Depozitimet mekanike të shkrifëta: argjilat, rërat, zalli ose çakëlli etj, - janë formuar si rezultat i shkatërrimeve mekanike të shkëmbinjve. …. Uji duke marrë me vete këto grimca dhe depozitimet e tyre formon shtresa prej materiali të shkrifët. 24

Nën presionet e shtresave të sipërme dhe nën veprimin e kripërave minerale të ndryshme, shtresat e shkrifëta, në raste të veçanta: Nën presionet e shtresave të sipërme dhe nën veprimin e kripërave minerale të ndryshme, shtresat e shkrifëta, në raste të veçanta: ….. kthehen në shkëmbinj të fortë dhe kompaktë që emërtohen të çimentuar (ranorët, konglomeratët etj). 25

Shkëmbinjtë sedimentarë kimikë, si p.sh. gipsi, dolomiti, magneziti etj, lloje të ndryshme gëlqerorësh, Shkëmbinjtë sedimentarë kimikë, si p.sh. gipsi, dolomiti, magneziti etj, lloje të ndryshme gëlqerorësh, - janë formuar në basene të mbyllura, në gjire jo të thella të liqeneve, të deteve të kripur etj. - Në këto depozitime, nga avullimi i përshpejtuar i ujit, janë krijuar tretësira të ngopura kripërash dhe, njëkohësisht, kristalizimi i tyre. 26

Shkëmbinjtë organogjene, si p.sh. gëlqerorët, shkumësi, diatomiti, trepeli etj, - janë formuar si rezultat i depozitimit dhe i dekompozimit të organizmave shtazore e bimore, Shkëmbinjtë organogjene, si p.sh. gëlqerorët, shkumësi, diatomiti, trepeli etj, - janë formuar si rezultat i depozitimit dhe i dekompozimit të organizmave shtazore e bimore, dhe së fundi, duke u mbivendosur në shtresa ….. dhe së fundi, duke u mbivendosur në shtresa ….. - kanë çuar në ngjeshjen e në çimentimin e tyre. 27

Mineralet shkëmbformuese Mineralet shkëmbformuese të shkëmbinjve sedimentarë janë: Mineralet shkëmbformuese të shkëmbinjve sedimentarë janë: a) grupi i shkëmbinjve silikate (opali, kalcedoni, kuarci); a) grupi i shkëmbinjve silikate (opali, kalcedoni, kuarci); b) grupi i shkëmbinjve karbonate (kalcite, dolomite, magnezite); c) grupi i mineraleve argjilore (kaoliniti, montmoriloniti); d) grupi i shkëmbinjve sulfatik (shkumës,gipsi, anhidriti). 28

Opali Opali …. është mineral amorf i silikatit të hidratuar. - Përmbajtja e ujit në opal ndryshon nga 1 deri 14 %. - Në opal mund të ketë edhe papastërti të MgO, CaO, Al 2 O 3 e Fe 2 O 3. - Ngjyra e opalit është e bardhë deri në të verdhë dhe ndryshon nga lloji e sasia e papastërtisë në të. - Minerali opal në natyrë takohet në gjendje të pastër, por edhe në trajtën e mineralit shkëmbformues në shkëmbinjtë organogjenë, siç janë p.sh. diatomiti, trepeli. 29

Kalcitet (C a CO 3 ) ose karjanë: Kalcitet (C a CO 3 ) ose karjanë: ….mineralet më të përhapura në koren e Tokës. - Kalciti tretet me lehtësi në acide dukë çliruar CO 2, gjithashtu dhe në ujëra të pasura me gaz karbonik. Në temperaturë mbi 850 °C zbërthehet në CaO dhe CO 2. 30

- Kalciti është minerali kryesor në shkëmbinjtë sedimentarë, si p.sh. shkumësi, guri gëlqeror, tufat gëlqerore etj. - Kalciti bën pjesë edhe në përbërjen e mermerit. 31

Dolomiti (CaCO 3.MgCO 3 ) Dolomiti (CaCO 3.MgCO 3 ) …. është mineral shumë i përhapur në natyrë; - ka veti të përafërta me ato të kalciteve e të magneziteve. - Dolomiti formon shkëmbinjtë me të njëjtin emërtim, - ai, gjithashtu, bën pjesë edhe në përbërje të mermereve, të gëlqeroreve etj. 32

Magneziti (M g CO 3 ) Magneziti (M g CO 3 ) …. është i përafërt me kalcitin, por në natyrë takohet më rallë. -Dendësia e tij është kg/m³, ndërsa fortësia 3, Në dallim nga kalciti, ai tretet në acid klorhidrik në të ngrohtë. 33

Mineralet argjilore përbëjnë, kryesisht, lëndën argjilore. Mineralet argjilore përbëjnë, kryesisht, lëndën argjilore. - Ndërmjet tyre dollohen: kaoliniti (Al 2 O 3.2S i O 2.2H 2 O) dhe montmoriloniti (M g O∙Al 2 O 3 ∙5S i O 2 + nH 2 O). - Në bazë të përbërjes kimike, kaoliniti është aluminosilikat i hidratuar. 34

Gipsi (C a SO 4.2H 2 O) Gipsi (C a SO 4.2H 2 O) - është mineral me fortësi të ulët, 2. - Kompaktësinë e ka kg/m³. - Gipsi dallohet nga tretja në ujë (205 g/liter në 20 °C). 35

Në shkëmbinjtë natyrorë ai është i kristalizuar në trajtën e kokrrizave (alabastra) ose e fibrave (selenit). 36

Anhidriti (C a SO 4 ) Anhidriti (C a SO 4 ) - me kompaktësi kg/m³ dhe me fortësi 3-3,5. - Në mjedis ajri dhe uji shndërrohet në gips duke rritur vëllimin. - Anhidriti formon shkëmbinj me të njëjtin emër. 37

Shkëmbinjtë metamorfikë Shkëmbinjtë metamorfikë Janë formuar si rezultat i shndërrimeve të shkëmbinjve magmatikë dhe sedimentarë si në strukture dhe në përbërje mineraloogjike, Janë formuar si rezultat i shndërrimeve të shkëmbinjve magmatikë dhe sedimentarë si në strukture dhe në përbërje mineraloogjike, - nën veprimin e temperaturave, - trusnive të larta dhe - fluideve kimikisht aktive. 38

Jane masivë dhe me pamje kristalore. - Nga grupi i shkëmbinjve metamorfikë, në ndërtim përdorim kanë gjetur: - gnejset, mermeret, kuarcitet dhe shistet argjilore. 39

Në shkëmbinjtë metamorfike dallohen dy kategori: Në shkëmbinjtë metamorfike dallohen dy kategori: a-shkëmbinjtë që formohen kryesisht nga procese metamorfike të natyrës termike ose kimike si pasojë e kontaktit të shkëmbinjve mëmë me magme ose fluide me temperatura të larta dhe kimikisht aktive(shkëmbinj metamorfikë të kontaktit) p.sh.mermeret a-shkëmbinjtë që formohen kryesisht nga procese metamorfike të natyrës termike ose kimike si pasojë e kontaktit të shkëmbinjve mëmë me magme ose fluide me temperatura të larta dhe kimikisht aktive(shkëmbinj metamorfikë të kontaktit) p.sh.mermeret 40

b- shkëmbinjtë që formohen nga procese metamorfike të natyrës kryesisht mekanike ose nën veprimin e peshës së shkëmbinjve të mbivendosur(shkëmbinj metamorfike të ngarkesës) ose për shkak të shtypjeve të natyrës teknonike b- shkëmbinjtë që formohen nga procese metamorfike të natyrës kryesisht mekanike ose nën veprimin e peshës së shkëmbinjve të mbivendosur(shkëmbinj metamorfike të ngarkesës) ose për shkak të shtypjeve të natyrës teknonike (shkëmbinj dinamometamorfike p.sh. gneiset, shistet-mikore etj. ) 41

Mineralet shkëmbformuese Mineralet kryesore shkëmbformuese të shkëmbinjve metamorfikë janë: Mineralet kryesore shkëmbformuese të shkëmbinjve metamorfikë janë: a) grupi i mineraleve silikatë që ndodhen edhe në shkëmbinjtë magmatikë, si shpatet fushore, kuarci, mikat, olivine, etj; b) mineralet karakteristike të shkëmbinjve sedimentarë, si kalciti, dolomiti etj. 42

Travertine Tivoli 43

PËRPUNIMI I MATERIALEVE PREJ GURI NATYROR Sipas llojit të përpunimit, materialet prej guri natyror mund të ndahen në: Sipas llojit të përpunimit, materialet prej guri natyror mund të ndahen në: - materiale prej guri të papërpunuar mirë (gurë malorë për themele, çakëll, zall, dhe rërë ndërtimi që nxirren nga lumenjtë ), 44

45

elemente dhe detaje të profiluara prej guri natyror, blloqe guri me forma të rregullta për ndërtim murature me gurë, elemente dhe detaje të profiluara prej guri natyror, blloqe guri me forma të rregullta për ndërtim murature me gurë, pllaka me përpunim sipërfaqësor (për veshje muresh, për dysheme të pastra etj), pllaka me përpunim sipërfaqësor (për veshje muresh, për dysheme të pastra etj), detaje të profiluara (bazamente shkallësh, davancale dritare, plintusa pë dysheme, kapitele të kolonave etj), detaje të profiluara (bazamente shkallësh, davancale dritare, plintusa pë dysheme, kapitele të kolonave etj), 46

elemente për ndërtimin e rrugëve e të trotuareve (gurë, bordura anësore etj). 47

Sipas mënyrës së përgatitjes, materialet prej guri natyror ndahen në: Sipas mënyrës së përgatitjes, materialet prej guri natyror ndahen në: - të sharuar (gurë dhe blloqe për mure, pllaka për veshje e për shtrim dyshemesh), - të çarë (bordura, gurë të gdhendur, gurë kalldrëmi etj). 48

49

Përpunumi me goditje ose me fërkim u jep gurëve natyrorë thyerje që ndryshojnë nga karakteri i sipërfaqes, Përpunumi me goditje ose me fërkim u jep gurëve natyrorë thyerje që ndryshojnë nga karakteri i sipërfaqes, Përpunimi me goditje qëndron në gdhendjen e sipërfaqes së gurave me anën e instrumenteve të punimit të gurave, si dhe me anën e thyerjeve të ndryshme. Përpunimi me goditje qëndron në gdhendjen e sipërfaqes së gurave me anën e instrumenteve të punimit të gurave, si dhe me anën e thyerjeve të ndryshme. Përpunimi abraziv përfshin prerjen, frezimin, levigimin dhe llustrimin. Përpunimi abraziv përfshin prerjen, frezimin, levigimin dhe llustrimin. 50

CARRARA ITALI 51

TRAIANO ROMA 52

53

54

55

56

Klasifikimi i materialeve prej guri natyror sipas kërkesave të kushteve teknike Masa vëllimore. Masa vëllimore. Sipas masës vëllimore dallohen: Sipas masës vëllimore dallohen: - gurë natyrorë të lehtë dhe të rëndë. - Gurët me masë vëllimore të lehtë  <1800 kg/m³ kanë ndërtim strukturor poroz (tufat vullkanike, smërçet, gëlqerorët e thërmuar). - Gurët me masë vëllimore të rëndë >1800 kg/m³ kanë strukturë kompakte, p.sh. graniti etj, përdoren për veshje dekorative të brendshme dhe të jashtëme dhe në veprat hidroteknike. 57

Qëndresa mekanike Qëndresa mekanike Sipas kufirit të qëndresës mekanike në shtypje, materialet prej guri natyror ndahen në klasa : Sipas kufirit të qëndresës mekanike në shtypje, materialet prej guri natyror ndahen në klasa : - 10, 15, 25, 50, 100, 200, 300, 400, 500, 600, 800 dhe 1000 kg/cm ². 58

59

60

Qëndresa ndaj ngricave Qëndresa ndaj ngricave - Sipas numrit të qëndrushmërisë në ngrirje-shkrirje, mostrat e ruajtura në kushtet e provave standarde klasifikohen në klasa sipas qëndrueshmërisë ndaj ngricave: N gr 15, Ngr50, N gr 75, N gr 100 etj. - Mostrat e provave në shtypje pas ngricave nuk duhet të japin rezistencë më të vogël se 85% ndaj asaj fillestare, ndërsa humbja në peshë nuk duhet të jetë më e madhe se 5%. 61

Qëndresa ndaj ujit Qëndresa ndaj ujit - Koeficienti i zbutjes së gurëve duhet të jetë më shumë se : -0,8 për veprat hidroteknike e për themelet dhe më i larte se -0,6 për muret mbajtëse të ndërtesave. 62

Qëndrueshmëria ndaj zjarrit Qëndrueshmëria ndaj zjarrit - Varet nga përbërja mineralogjike e gurave,disa prej tyre shpërbëhen në temperatura të larta (gipsi në 100 °C, gëlqerorët në 1000 °C etj). Kështu p.sh. granitet shkatërohen nga nxehtësia, si pasojë e bymimit termik të përbërësve dhe të mineraleve të tyre. 63

Fërkimi dhe ferrimi Fërkimi dhe ferrimi Këto veti të gurëve natyrorë kanë rëndësi të madhe për ndërtimin e rrugëve, e dyshemeve, e shkallëve etj. Këto veti të gurëve natyrorë kanë rëndësi të madhe për ndërtimin e rrugëve, e dyshemeve, e shkallëve etj. Materialet me kristale të imëta, gjatë fërkimit, bëhen tepër të rrëshqitshme, prandaj për shkallë, për dysheme e për mbulesa rrugësh duhet të përdoren materiale të cilat, edhe pas fërkimit, ruajnë njëfarë ashpërsie. Materialet me kristale të imëta, gjatë fërkimit, bëhen tepër të rrëshqitshme, prandaj për shkallë, për dysheme e për mbulesa rrugësh duhet të përdoren materiale të cilat, edhe pas fërkimit, ruajnë njëfarë ashpërsie. 64

Percaktimi i rezistences ne goditje te gurit (J/cm 3 ); ρ - parametri i rezistences (qendrueshmerise) se gurit G- masa e ngarkeses goditese h i - lartesia nga e cila goditet mostra V- vellimi i mostres Ku: 65

PËRDORIMI I MATERIALEVE PREJ GURI NATYROR Materiale prej guri të punuar Materiale prej guri të punuar - Gurët e themeleve me formë të parregullt kanë përmasa jo më të mëdha se 50 cm. - Ata prodhohen nga përpunimi i shkëmbinjve sedimentarë rrethanorë dhe duhet t’u përgjigjen kërkesave teknike lidhur me rezistencën e me qëndresën ndaj ngricave dhe me qëndresën ndaj ujit. 66

Çakëlli përbëhet nga copa guri me përmasa 5 deri 80 mm (për punime hidroteknike lejohen edhe 150 mm). Prodhohen me anën e copëtimit dhe e fraksionimit (kalimit nëpër sita me përmasa të ndryshme të vrimave). Çakëlli përbëhet nga copa guri me përmasa 5 deri 80 mm (për punime hidroteknike lejohen edhe 150 mm). Prodhohen me anën e copëtimit dhe e fraksionimit (kalimit nëpër sita me përmasa të ndryshme të vrimave). Zalli përbëhet nga kokriza të lëmuara me përmasa të njejta të kokrrizave si dhe çakëlli. Prodhohet nga sitisja e formacioneve sedimentare të shkrifëta. Zalli përbëhet nga kokriza të lëmuara me përmasa të njejta të kokrrizave si dhe çakëlli. Prodhohet nga sitisja e formacioneve sedimentare të shkrifëta. 67

68

Rëra Rëra - përbëhet nga kokrriza të mineraleve të ndryshme (kuarc, shpate fushore, mika etj), me përmasa 0,15-5 mm. Përdoren rërat natyrore e ato që fitohen nga copëtimi i shkëmbinjve kompaktë. Çakëlli, zalli dhe rëra përdoren si mbushës për përgatitjen e llaçeve e betoneve. Çakëlli, zalli dhe rëra përdoren si mbushës për përgatitjen e llaçeve e betoneve. 69

70

Blloqe dhe gurë për mure Blloqe dhe gurë për mure -Gurët për mure prodhohen nga formacionet shkëmbore masive, siç janë tufet dhe gëlqerorët porozë - Ato përdoren për ndërtimin e mureve të jashtme, të brendshme dhe atyre ndarëse 71

Për muret e jashtme përdoren : Për muret e jashtme përdoren : - gurë me masë vëllimore jo më shumë se 2100 kg/m³ dhe me rezistencë kg/cm², - ujëthithja e tyre nuk duhet të jetë më tepër se 30%, - kurse qëndresa ndaj ngricave jo më pak se 15 cikle. 72

Gurë dhe pllaka për veshje 73

74

75

Veshjet e jashtme të godinave: Veshjet e jashtme të godinave: - mund të realizohen nga shkëmbinj sedimentarë të qëndrueshëm ndaj agjentëve atmosferikë që punohen lehtë dhe që janë ekonomikë - Per veshje të brendshme në godina përdoren gjerësisht pllakat e prodhuara nga shkëmbinjtë që priten mirë, nga mermeret, nga gipset, nga anhidritet etj. 76

77

78

79

80

81

82

83

PËRDORIMI I MATERIALEVE PREJ GURI NATYROR Gurë për vepra hidroteknike Gurë për vepra hidroteknike -Materialet prej guri natyror përdoren gjerësisht në ndërtimin e digave të H/C me material vendi. - Në zonën e ndryshimit të nivelit të ujit, ku puna e materialeve nga ndryshimi i gjendjes (tharja e ngopja me ujë) është jo e favorshme, duhet të përdoren materiale veshëse nga shkëmbinj kompaktë që kanë ujëthithje jo më shumë se 1%, rezistencë në shtypje Mpa dhe qëndresë të lartë ndaj ngricave. 84

85

Mbrojtja e materialeve prej guri nga shkatërrimi Arsyet kryesore të shkatërrimit të materialeve prej guri natyror në ndërtim janë: Arsyet kryesore të shkatërrimit të materialeve prej guri natyror në ndërtim janë: -ujët në poret dhe në plasaritjet që shkaktojnë sforcime të brendshme, -ndryshimet e shpeshta të temperaturës e të lagështirës që çojnë në shfaqjen e mikroçarjeve në material, -veprimi i tretësirave ujore dhe ulja e rezistencës nga ngopja me ujë, korozioni kimik 86

Mbrojtja e materialeve prej guri nga shkatërrimi Mbrojtja e strukturave e pjesëve të zbuluara të veprave (parapete, xokolatura, korniza, kollona etj) qëndron : Mbrojtja e strukturave e pjesëve të zbuluara të veprave (parapete, xokolatura, korniza, kollona etj) qëndron : në dhënien e formave të tilla që shërbejnë për të lehtësuar rrjedhjen e ujit. Qendresa e materialeve prej guri poroz që nuk polirohen(fërkohen), në dhënien e formave të tilla që shërbejnë për të lehtësuar rrjedhjen e ujit. Qendresa e materialeve prej guri poroz që nuk polirohen(fërkohen), rritja e kompaktesise duke ngopur shtresën sipërfaqësore me përbërës kompaktë ose rritja e kompaktesise duke ngopur shtresën sipërfaqësore me përbërës kompaktë ose duke vendosur lëndë hidrofobizuese mbiduke vendosur lëndë hidrofobizuese mbi sipërfaqet e tyre. 87

Gjatë ngopjes së gëlqerorëve me tretësirë fluori (kripë e acidit fluorosilicik ujor) ndodh ky bashkëveprim kimik: Gjatë ngopjes së gëlqerorëve me tretësirë fluori (kripë e acidit fluorosilicik ujor) ndodh ky bashkëveprim kimik: 2C a CO 3 +M g S i F 6 =2C a F 2 +M g F 2 +S i O 2 +2C O 2 2C a CO 3 +M g S i F 6 =2C a F 2 +M g F 2 +S i O 2 +2C O 2 C a F 2, M g F 2 dhe S i O 2 depozitohen në poret dhe kompaktësojnë sipërfaqen e gurit. C a F 2, M g F 2 dhe S i O 2 depozitohen në poret dhe kompaktësojnë sipërfaqen e gurit. 88